Ο Κλαούντιο Μάγκρις, από τους σημαντικότερους συγγραφείς του καιρού μας, γράφει για το παρελθόν και το μέλλον της ανθρωπότητας σε ένα οικουμενικό, απαιτητικό μυθιστόρημα.
Είναι δύσκολο να επιχειρήσει κανείς μια βουτιά στην ομίχλη της ιστορίας. Ελάχιστοι μπορούν να σηκώσουν αυτό το βάρος φιλοσοφικά και αφηγηματικά, ελάχιστοι μπορούν να κινηθούν σε ένα πεδίο γεμάτο γκρίζες ζώνες, σκοτεινές γωνιές, την οδύνη των πρόσφατων ολοκληρωτισμών, το διαχρονικό τραύμα του Ολοκαυτώματος, σε ένα πεδίο γεμάτο πολέμους και αίμα που θα μπορούσαν να καταστήσουν αδύνατο κάθε ουμανισμό. Ο συγγραφέας όμως του «Δούναβη» και του «Μικρόκοσμου», ο κορυφαίος μελετητής της ευρωπαϊκής κουλτούρας και ταυτότητας, έχει τον τρόπο να το κάνει και βρήκε τις λέξεις για αυτή την καταβύθιση στις αντιφάσεις της ανθρώπινης συνθήκης, της ανθρώπινης περιπέτειας για να γράψει όχι μόνο για το παρελθόν αλλά και το μέλλον της ανθρωπότητας.
Ο κεντρικός χαρακτήρας του Μάγκρις σε αυτό το μυθιστόρημα, ο Ντιέγκο ντε Ενρίκες ήταν ένα πραγματικό πρόσωπο, ένας μορφωμένος και φλογερός Τριεστίνος ο οποίος αφιέρωσε όλη του τη ζωή σε ένα εκκεντρικό στόχο: στη συλλογή όπλων και κάθε είδους πολεμικού υλικού ώστε να ιδρύσει ένα πλουσιότατο μουσείο πολέμου, όπου προβάλλοντας τα εργαλεία του θανάτου να υπηρετήσει εν τέλει την ιδέα της ειρήνης.
Είναι στα αλήθεια ο πόλεμος η κατάλληλη οπτική γωνία για να ρίξει κανείς την αναστοχαστική του ματιά σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας; Ίσως να μην υπάρχει καταλληλότερη εάν οδηγός σε αυτή την περιήγηση είναι ο Μάγκρις που φέρνει στο φως άγνωστα περιστατικά, μικρές ιστορίες που αντιπαραβάλλονται στη μεγάλη εικόνα, διατρέχοντας την ιστορία ευρωπαϊκών κρατών, τον Α΄ και Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και την ιστορία του δουλεμπορίου στην Αφρική και των φυλετικών διακρίσεων στις ΗΠΑ.
Εάν χρειαζόταν κανείς να συνοψίσει το θέμα του βιβλίου, το βαθύτερο κίνητρο για τη συγγραφή του είναι η μνήμη, ο ακαταπόνητος αγώνας ενάντια σε κάθε παραπλανητική λήθη, για τον Μάγκρις εξάλλου κόλαση είναι «το απαλλακτικό βούλευμα πριν από τη δίκη, η γενική αμνηστία, το να μπει μια υπόθεση στο αρχείο». Είναι δύσκολο να θυμάσαι και να γνωρίζεις, ακόμη κι αυτά που η ιστορία έχει επιμελώς κρύψει κάτω από το χαλί της φρίκης όπως τα γεγονότα στο κρεματόριο της Ριζιέρα ντι Σαν Σάμπα στην Τεργέστη, την πόλη με την οποία έχει συνδέσει το όνομά του ο Μάγκρις, προσφέροντας της και την λογοτεχνική της υπόσταση.
Το μυθιστόρημα αυτό στηρίζει πολλά στην εντυπωσιακή πολυμάθεια του συγγραφέα, στην καινοτόμα σύνθετη τεχνική του που είναι δύσκολο να την κατατάξει κανείς ειδολογικά και είναι και μάταιο. Η «Υπόθεση αρχείου» είναι ένα βιβλίο δύσκολο που απαιτεί αφοσίωση, κυλά αργά αλλά αξίζει την κάθε του λέξη. Πρόκειται για ένα σπουδαίο μυθιστόρημα του καιρού μας του οποίου η αξία δεν αποκλείεται εντελώς να αποτιμηθεί πολλά χρόνια μετά.
Γράφει η Εύη Καρκίτη
Κλαούντιο Μάγκρις
Κλαούντιο Μάγκρις
Υπόθεση αρχείου
Μετ. Άννα Παπασταύρου
Εκδ. Καστανιώτη.
