Ο 21ος αιώνας έχει χαρακτηριστεί έντονα από φαινόμενα κλιματικής, υγειονομικής και διατροφικής κατάρρευσης, χωρίς να δίνει κάποια αισιόδοξη υπόσχεση για τα μελλούμενα.
Ίσως γιατί επιμένουμε σθεναρά να τοποθετούμε τον άνθρωπο στο επίκεντρο όλων των φυσικών συστημάτων με τα οποία ο ίδιος συνδιαλέγεται διαχρονικά, υιοθετώντας μια εγωκεντρική προσέγγιση προς όφελος της ευημερίας του στον πλανήτη Γη, που λειτουργεί συστηματικά μέσω ιεραρχιών.
Αν αποδομήσουμε κάθε στοιχείο αυτού του εγωκεντρικού συστήματος θα ανακαλύψουμε παθογένειες «της διπλανής πόρτας», πιο οικείες και κοινωνικά αποδεκτές από ποτέ άλλοτε.
Διαβρωμένα εδάφη που παράγουν τροφές, ιδιαίτερα φτωχές σε πρωτεΐνες και άλλα θρεπτικά συστατικά, ακραία καιρικά φαινόμενα που καταστρέφουν ή μειώνουν αισθητά τις αποδόσεις των καλλιεργειών που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση, η εκτόξευση του ποσοστού διοξειδίου του άνθρακα που εκλύεται στην ατμόσφαιρα καθημερινά, ενισχύοντας την κλιματική κρίση, αφήνοντας για το τέλος ένα ανησυχητικό παγκόσμιο φαινόμενο, το δίπολο υποσιτισμός- παχυσαρκία.
Αν ήταν αγώνας ποδοσφαίρου, θα επικρατούσε “λευκή” ισοπαλία. Μα ακόμα και αν υπήρχαν νικητές, θα είχαν σίγουρα αρνητικό πρόσημο.
Τα στοιχεία
Από τη μια πλευρά, περίπου 800 εκ. άνθρωποι είναι χρόνια υποσιτισμένοι ενώ 2 δισ. άνθρωποι έχουν επηρεαστεί από κρυφή πείνα, που σημαίνει ότι υποφέρουν από ελλείψεις μικροθρεπτικών συστατικών παρά την κατανάλωση επαρκών θερμίδων.
Από την άλλη, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει σε πρόσφατη έκθεσή του ότι περισσότεροι από 1 δισ. άνθρωποι παγκοσμίως είναι παχύσαρκοι – 650 εκ. ενήλικες, 340 εκ. έφηβοι και 39 εκ. παιδιά, με τα νούμερα αυτά να αυξάνονται συνεχώς. Εκτιμάται ότι μέχρι το 2025, περίπου 167 εκ. άνθρωποι – ενήλικες και παιδιά – θα γίνουν λιγότερο υγιείς επειδή είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, ειδικά όσοι ζουν σε μεγάλα αστικά κέντρα.
Όσο γραφικές και αν ακούγονται πλέον οι ειδήσεις ότι εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο δεν γνωρίζουν από ποια πηγή θα εξασφαλίσουν το επόμενο γεύμα της μέρας τους, ή αντίθετα διαβιούν σε ακραία παχυσαρκογόνα περιβάλλοντα, η επικαιρότητα δίνει το στίγμα της εποχής.
Η οξεία επισιτιστική ανασφάλεια αυξήθηκε από 135 εκ. ανθρώπους το 2019 σε 345 εκ. το 2022 σε 82 χώρες εξαιτίας των αυξημένων τιμών των τροφίμων λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, των διαταραχών της αλυσίδας εφοδιασμού, της πανδημίας COVID-19 κ.ά.
Μήπως τελικά αυτή η εγωκεντρική προσέγγιση δεν μας ωφελεί τόσο πολύ, καθώς δείχνει να βλάπτει σοβαρά τη συνολική υγεία και ευημερία μας;
Ένα οικοκεντρικό σύστημα με υπεύθυνους καταναλωτές
Τι θα γινόταν αν υποστηρίζαμε συνειδητά τη μετάβαση σε ένα οικοκεντρικό σύστημα όπου η ανθρώπινη υγεία συνδέεται άρρηκτα και αλληλεπιδρά άμεσα με την υγεία άλλων στοιχείων των φυσικών οικοσυστημάτων της Γης (έδαφος, φυτά, ζώα);
Αν και η διανομή τροφίμων παγκοσμίως αποτελεί αμιγώς πολιτικό ζήτημα, με ελάχιστη έως μηδαμινή δυνατότητα άμεσης παρέμβασης από πλευράς πολιτών, σε επίπεδο πόλης, έχουμε τη δυνατότητα να επηρεάσουμε -και να διαμορφώσουμε εκ νέου- το αστικό διατροφικό περιβάλλον μέσα στο οποίο δραστηριοποιούμαστε, κάνοντάς το πιο βιώσιμο, ανθεκτικό και οικονομικά προσιτό για όλους. Με επίκεντρο τη θρεπτική τροφή, που ξεκινά το ταξίδι της από υγιή εδάφη και καταλήγει στον τελικό καταναλωτή, διατηρώντας αναλλοίωτο κάθε ποιοτικό χαρακτηριστικό της.
Το μέλλον των εθνών θα κριθεί από
τον τρόπο με τον οποίο τρέφονται
Ακόμα και αν χρειαστεί να αναστοχαστούμε τις ανάγκες και τις αξίες μας και να ισορροπήσουμε ανάμεσα σε ακραίες καταστάσεις της σύγχρονης εποχής, όπως είναι ο υπερκαταναλωτισμός και η άρνηση κατανάλωσης αγαθών. Ο υπεύθυνος καταναλωτής νιώθει μέρος ενός ενεργού κοινωνικού συνόλου, εξελίσσει την ταυτότητά του και αναζητά τρόπους να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής του μέσω ηθικών αρχών κατανάλωσης όπως είναι η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, η δίκαιη αμοιβή προς τους παραγωγούς τροφής για τον αξιοπρεπή βιοπορισμό τους και η κοινωνική δικαιοσύνη. Επίσης, αναγνωρίζει ότι η τροφή μπορεί να γίνει το γιατρικό του, υιοθετώντας την προσέγγιση που βασίζεται στην πρόληψη της ανθρώπινης και περιβαλλοντικής υγείας. Υποστηρίζει τις αρχές της Ενιαίας Υγείας (One Health), που υπερασπίζεται το τρίπτυχο «Υγιές έδαφος- Υγιή φυτά- Υγιής άνθρωπος». Με θεαματικά αποτελέσματα.
‘Ισως αυτό εννοούσε ο Γάλλος φιλόσοφος και στοχαστής σε θέματα γαστρονομίας, Jean Anthelme Brillat-Savarin (1755-1826), όταν δήλωνε: «Το μέλλον των εθνών θα κριθεί από τον τρόπο με τον οποίο τρέφονται». ‘Ένα μέλλον που προδιαγράφεται λαμπρό εφόσον οι άνθρωποι έχουν αποκτήσει μια βαθύτερη κατανόηση της τροφής ως μια πολιτισμική, κοινωνική, πολιτική περιβαλλοντική και ατομική δραστηριότητα. Διατροφική κουλτούρα λέγεται και τη χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ.
ΓΡΑΦΕΙ: Βάσω Γιατσίδου
Γεωπόνος MSc
*Αναδημοσίευση από το εξαμηνιαίο freepress περιοδικό του ΚΘΒΕ «ΠΡΑΞΗ»
