Τι θα ήμασταν χωρίς την ποίηση, χωρίς τις λέξεις της; Ή τι θα ήταν η ποίηση χωρίς εμάς, χωρίς τα συναισθήματά μας; Το σίγουρο είναι πως αυτή η σχέση είναι συνεχής μέσα στον χρόνο. Εμείς και η ποίηση κυλάμε μαζί κι όπως κυλάμε εξελισσόμαστε κι ανοίγουμε το δρόμο σε ακόμη πιο όμορφα πράγματα. Το «1ο International Performance Poetry Biennial Symposium-Festival» είναι γεγονός και θα λάβει χώρα από τις 6 έως τις 8 Δεκεμβρίου στην Αποθήκη Δ’, στο Λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Για την επιτελεστική ποίηση και όλο το εγχείρημα μιλάει στο praximag η Γεωργία Βεληβασάκη, που υπογράφει την σύλληψη της ιδέας και την καλλιτεχνική διεύθυνση. Η ίδια διδάσκει επιτελεστική ποίηση, είναι ποιήτρια, μουσικός και συγγραφέας.
Τι φιλοδοξεί να πετύχει το πρώτο International Performance Poetry Biennial Symposium-Festival;
Πρόκειται για το πρώτο Συμπόσιο-Φεστιβάλ που αφορά την performance poetry (επιτελεστική ποίηση, όπως μεταφράζεται στα ελληνικά), ένα σχετικά νέο είδος ποίησης, που αναγνωρίστηκε ως τέτοιο μόλις στις αρχές του 21ου αιώνα και έκτοτε έχει κερδίσει το ενθουσιώδες ενδιαφέρον του κοινού, ιδίως των νέων, σε όλο τον κόσμο. Έλληνες ποιητές και ποιήτριες-performers έχουν, τα τελευταία χρόνια, αρχίσει να εμφανίζονται, περιστασιακά και αποσπασματικά, σε εκδηλώσεις ποίησης. Στην χώρα μας υπάρχουν πολλά Φεστιβάλ Ποίησης, αλλά κανένα, μέχρι σήμερα, δεν εστίαζε ειδικά στην επιτελεστική ποίηση. Θέλουμε, λοιπόν, να γνωρίσουμε στο ευρύτερο ελληνικό κοινό αυτό το ποιητικό είδος, που εκδιπλώνεται ζωντανά από τον ίδιο τον ποιητή, ως ένα διαμεσικό, συμμετοχικό, πολυαισθητηριακό ποιητικό συμβάν. Να δώσουμε βήμα σε νέους ποιητές και ποιήτριες performers και να ενθαρρύνουμε άλλους να πειραματιστούν και να δοκιμαστούν στο πεδίο. Να καθιερώσουμε μια γιορτή της performance poetry, με προσκεκλημένους ποιητές και ποιήτριες performers από άλλα μέρη του πλανήτη. Να εγκαταστήσουμε έναν χώρο ανταλλαγής ιδεών και έργων, που θα προάγουν την επιτελεστική ποίηση, ευθυγραμμιζόμενοι με τις διεθνείς εξελίξεις σε αυτό τον τομέα.
Γιατί έχει σημασία να δούμε τις εκφάνσεις του ποιητικού λόγου σε μια εποχή όπως αυτή που διανύουμε;
Ζούμε σε μια εποχή όπου η μετάβαση από την αναλογική στην ψηφιακή τεχνολογία έχει συντελεστεί και εγκαθίσταται πλέον ταχύτατα ένας νέος τρόπος ζωής, αντίληψης, δημιουργίας και πρόσληψης των πραγμάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι στατιστικά το ενδιαφέρον για τη γραπτή ποίηση έχει μειωθεί. Από την άλλη, καταγράφεται ένα ενθουσιώδες ρεύμα για την επιτελεστική και προφορική ποίηση. Ο ποιητικός λόγος αφήνει τον χώρο της σελίδας, για να γίνει συμβάν στον δημόσιο κοινωνικό χώρο. Ο σπουδαίος Γάλλος ποιητής Julien Blaine, ο οποίος θα μας τιμήσει με την παρουσία του στο Συμπόσιο-Φεστιβάλ, θεωρεί την performance poetry την πλέον «ουσιώδη» και μάλιστα το σημαντικότερο ίσως όχημα κοινωνικής
επανάστασης και συνειδησιακής αλλαγής στις σύγχρονες κοινωνίες. Η επιτελεστική ποίηση μιλά για την ύπαρξη μέσα στον κόσμο και όχι για την ύπαρξη καθαυτή. Προϋποθέτει, δηλαδή, ένα πεδίο ετερότητας, ένα «εμείς». Και το έχουμε απόλυτη ανάγκη σε καιρούς που προτάσσεται η επικοινωνία χωρίς σώματα, χωρίς πραγματική επαφή και ενσυναίσθηση.
Πρόκειται για μια συνέργεια με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Η εκπαίδευση τι χώρο δίνει στην ποίηση; Είναι αρκετός; Είναι ουσιαστικός;
Όπως είπαμε και προηγουμένως, καθώς αλλάζει ριζικά ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε και επικοινωνούμε, αλλάζει και ο τρόπος που δημιουργούμε και προσλαμβάνουμε την τέχνη και δη την ποίηση. Θεωρώ ότι αν και γίνεται καλή και σοβαρή δουλειά από εκπαιδευτικούς φορείς, θεσμικούς και μη, είναι αναγκαίο, όταν απευθυνόμαστε στους νέους, να αλλάξει πλέον ο τρόπος διδασκαλίας – και μιλώ εδώ ειδικά για την ποίηση. Πλήθος τα Εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής, αν κάποιος θέλει να ανοίξει τους ορίζοντές του και να μυηθεί στα εργαλεία και τις τεχνικές του ποιητικού λόγου, κι ωστόσο βλέπουμε ότι περισσότερο προσελκύουν μεγαλύτερες ηλικίες. Η performance poetry θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως ένα σύγχρονο δυναμικό παιδαγωγικό και εκφραστικό εργαλείο για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, καθώς με τη συμπερίληψη της σύγχρονης τεχνολογίας και οπτικοακουστικών μέσων, τη διαμεσικότητα και τη ζωντανότητά της, καταφέρνει να διεγείρει εκ νέου το ενδιαφέρον των νέων για την ποίηση. Αξίζει εδώ να πούμε ότι μόλις το 2020 το ποιητικό αυτό είδος τοποθετήθηκε σε θεσμοθετημένο εκπαιδευτικό πλαίσιο στη χώρα μας όταν, ως επακόλουθο της έρευνάς μου στο συγκεκριμένο πεδίο, ο καθηγητής μου και ποιητής Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος πρότεινε να το συμπεριλάβουμε, ως γνωστικό αντικείμενο, στα Εργαστήρια Ποιητικού Λόγου στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και να αναλάβω τη διδασκαλία. Το 2022, μάλιστα, η μελέτη μου αυτή κυκλοφόρησε με τον τίτλο Performance Poetry. Επιτελεστική Ποίηση – Action Λόγου ως Άξιον Λόγου από τις εκδόσεις Γράφημα. Στο Συμπόσιο-Φεστιβάλ συμμετέχουν πολλοί από τους φοιτητές μου.
Είναι η ποίηση ένα παρεξηγημένο είδος τέχνης που φέρει συχνά την ταμπέλα ενός πιο δυσπρόσιτου ή πιο εκλεπτυσμένου “προϊόντος”;
Εδώ μάλλον θα διαφωνήσουμε. Ούτε «παρεξηγημένη», ούτε απαραίτητα «δυσπρόσιτη», ούτε ακριβώς «προϊόν» είναι η ποίηση. Η ποίηση είναι εκείνη η ρωγμή που μας βγάζει από τις βεβαιότητές μας και δείχνει το συνεχώς διαφεύγον, το «σημαίνον σώμα», όπως θα το έλεγε ο Σαρτρ. Η ποίηση δεν είναι μόνο έκφραση συναισθημάτων. Αφουγκράζεται εκείνο που δεν φαίνεται, μεταστοιχειώνει το ατομικό σε συλλογικό, αγγίζει τον κοινό μας πυρήνα. Αν παρατηρούμε σήμερα μια μείωση του ενδιαφέροντος για τη γραπτή ποίηση, ιδίως από τους νέους, είναι επειδή η ανάγνωση ενός ποιητικού έργου προϋποθέτει επιβράδυνση του χρόνου, ησυχία και εστίαση, δεδομένα που εναντιώνονται στον τρελό ρυθμό της σύγχρονης εποχής. Βλέπουμε όμως ότι η ποίηση παίρνει άλλες μορφές και αυτό είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο.
Πως μπορεί να συμμετάσχει κανείς ενεργά και πως μπορεί να παρακολουθήσει κανείς ως θεατής όλο αυτό το εγχείρημα;
Στην επιτελεστική ποίηση αλλάζει η σχέση ποιητή-αποδέκτη. Ο λόγος νοηματοδοτείται, όχι μόνο από τις λέξεις, όχι μόνο από τα υλικά που ο ποιητής ή η ποιήτρια θα επιλέξει, αλλά και από την ίδια τη ζωντανή παρουσία των σωμάτων στον χώρο: το φαινομενικό σώμα του ποιητή μπροστά στα σώματα των θεατών. Εγκαθίσταται, λοιπόν, μέσα από μια λούπα ανάδρασης, μια διαλεκτική επικοινωνία που θα επιτρέψει στον αποδέκτη να γίνει εντέλει συνδημιουργός της συνολικής επιτέλεσης. Ο ποιητικός λόγος παίρνει και άλλες διαστάσεις, ενσαρκώνεται, γίνεται πολυαισθητηριακό γεγονός. Το Συμπόσιο-Φεστιβάλ ξεκινά το πρωί της Παρασκευής 6 Δεκεμβρίου και ολοκληρώνεται το μεσημέρι της Κυριακής 8 Δεκεμβρίου, με live performances, προβολές, διαλέξεις, ποιητικά εργαστήρια και special events. Θα βρείτε πληροφορίες στον ιστότοπό μας PerPoSF.com. Καλούμε το ευρύ κοινό να έρθει, να παρακολουθήσει και να βιώσει μια διαφορετική ποιητική μέθεξη!
Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να δημιουργήσει κανείς ένα τέτοιο συμπόσιο με ανθρώπους που πλάθουν ποίηση εντός και εκτός συνόρων;
Θέλαμε να οργανώσουμε ένα Συμπόσιο-Φεστιβάλ –και όχι ένα απλό Φεστιβάλ– ακριβώς επειδή μας ενδιαφέρει η εμβάθυνση στα εργαλεία, τις τεχνικές, τις στρατηγικές, τα τεχνολογικά μέσα και τη λειτουργικότητα της επιτελεστικής ποίησης. Ομολογώ ότι δεν περίμενα τέτοια ενθουσιώδη υποδοχή από τους συμμετέχοντες ποιητές και ποιήτριες τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό. Σαν πράγματι να είναι κάτι που όλοι το περίμεναν! Από κει και πέρα, η διοργάνωση έχει κόπο, αλλά και χαρά και ικανοποίηση.
Αν υπήρχαν στίχοι από ένα ποιητικό έργο για να περιγράψετε το μεγαλείο της ποιητικής δημιουργίας ποιοι θα ήταν αυτοί κατά την γνώμη σας;
Στην επιτελεστική ποίηση ο λόγος αφήνει το βάθρο του υψηλού, που θαυμάζεται από μακριά, για να γίνει, όπως είπαμε, ένα θαυμαστό ποιητικό συμβάν. Αν ωστόσο επιμένετε να παραθέσω στίχους, θα σας πάω στον Ερωτόκριτο και τον δεκαπεντασύλλαβο με τον οποίο μεγάλωσα στην Κρήτη. Γράφει ο Βιτσέντζος Κορνάρος για τη στιγμή που θρηνεί η Αρετούσα, καθώς νομίζει νεκρό τον αγαπημένο της:
Μοίρα μου κι ήντα λείπεσαι να κάμεις μπλιο σε μένα
τη σήμερο με νίκησες κι όχι στα περασμένα.
Ζώντας μου με δυσκόλευγες τον αγαπώ ν’ αφήσω
μα ελπίζω με το θάνατο κι εγώ να σε νικήσω.
Τι θεωρώ μεγαλειώδες εδώ; Η δύναμη του χρόνου αίρεται και μάλιστα με έναν τρόπο φυσικό, ανθρώπινο, σωματικό. Η Αρετούσα, αν και νικημένη από τη «Μοίρα», αρνείται την ήττα. Είναι ο έρωτάς της που νικά από το παρελθόν και η συνειδητή επιλογή του θανάτου της που νικά από το μέλλον. Αυτή η κατάργηση του χρόνου φαίνεται να συνάδει, μάλιστα, με τις σύγχρονες εξελίξεις στην επιστήμη της Κβαντικής Φυσικής και της Κοσμολογίας, δεν νομίζετε;
Πληροφορίες για το «1ο International Performance Poetry Biennial Symposium-Festival» στο www.perposf.com
Leave a Reply