Το µεγάλωµα των παιδιών αποτελεί µία από τις µεγαλύτερες και σπουδαιότερες προκλήσεις στη ζωή ενός ανθρώπου. Υπάρχουν στιγµές που ο καθένας από εµάς δυσκολεύεται να πει την αλήθεια, ακόµη και στον ίδιο του τον εαυτό, για το µικρό του βλαστάρι. Κι αυτό γιατί τα παιδιά είναι ό,τι πολυτιµότερο έχουµε, ο κόσµος όλος και έτσι το συναίσθηµα θολώνει την κρίση.
Τα «παιχνίδια» που παίζει το συναίσθηµα
Υπάρχουν δύο εξίσου επικίνδυνες παγίδες που αποτελούν τις όψεις του ιδίου νοµίσµατος που λέγεται «ανασφάλεια». Η πρώτη είναι η ωραιοποίηση και η δεύτερη η δραµατοποίηση της πραγµατικότητας. Και τα δύο άκρα ελλοχεύουν σηµαντικούς κινδύνους. Όλοι µας ανεξαιρέτως, ανάλογα µε τον χαρακτήρα και τη φάση ζωής την οποία διανύουµε, τείνουµε να πέφτουµε σε αυτές τις παγίδες, άλλος λιγότερο και άλλος περισσότερο. Ας «γνωρίσουµε» αυτά τα δύο άκρα µε σκοπό να παραµένουµε όσο το δυνατόν περισσότερο στη… µέση!
Η ΩΡΑΙΟΠΟΙΗΣΗ
Πρόκειται για µία κατάσταση όπου οι γονείς δικαιολογούν συνέχεια τα παιδιά τους ή αρνούνται πως αυτά αντιµετωπίζουν κάποιο συναισθηµατικό/συµπεριφορικό πρόβληµα. Αυτός ο τύπος γονέα θα δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα µε χίλιους δύο τρόπους στον εαυτό του. Πιθανώς να έχει βιώσει και ο ίδιος αντίστοιχες δυσκολίες στην παιδική του ηλικία και να βλέπει στο παιδί τον καθρέφτη του. Ας δούµε δύο παραδείγµατα.
1. Το παιδί µου δε λέει ποτέ ψέµατα
Οι ενήλικες ψεύδονται καθηµερινά για να αποφύγουν τις συνέπειες των πράξεών τους, να τραβήξουν την προσοχή, να βγουν από µία δύσκολη κατάσταση ή να µη στεναχωρήσουν τους άλλους. Ακριβώς το ίδιο κάνουν και τα παιδιά. Ιδίως τα µεγαλύτερα σε ηλικία που προσπαθούν ποικιλοτρόπως να µας δοκιµάζουν!
Ενδεχοµένως, ακόµη κι αν δε γίνεται σκόπιµα, ένα µικρό παιδί µπορεί να παρουσιάσει µια εντελώς διαφορετική πραγµατικότητα, διότι βλέπει µε άλλη µατιά τον κόσµο γύρω του και συχνά παρερµηνεύει καταστάσεις και γεγονότα. ∆εν έχει σκοπό να µας κοροϊδέψει, αλλά έχει µπερδευτεί και… µπερδεύει και εµάς.
Κάντε τις σωστές ερωτήσεις και µη βιάζεστε να βγάλετε συµπεράσµατα. Συζητήστε µε άλλα άτοµα και ακούστε τους όλους µε προσοχή και αντικειµενικότητα.
2. Όλα θα πάνε καλά
Μερικές φορές τα πράγµατα δεν πάνε καλά και πρέπει να το παραδεχόµαστε. Η επιθετικότητα, η διαρκής µελαγχολία, η σχολική άρνηση, τα έντονα ψυχοσωµατικά συµπτώµατα, ο σχολικός εκφοβισµός, οι εξαρτήσεις και πολλά άλλα «αγκάθια» µπορεί να βρεθούν στον δρόµο µας. Ως γονείς οφείλουµε να µην εθελοτυφλούµε, να µη βάζουµε τα προβλήµατα «κάτω από το χαλί». Για άλλη µία φορά, θα πρέπει να είµαστε ανοιχτοί στο να ακούσουµε τους ανθρώπους που ζουν καθηµερινά το παιδί µας (εκπαιδευτικούς, φίλους, συγγενείς), καθώς σπάνια υπάρχει κακή πρόθεση. Κι αν χρειαστεί, να µη διστάσουµε να ζητήσουµε βοήθεια.
Ψεύδος και κοινωνικές προεκτάσεις
Οι γονείς -και κυρίως οι µητέρες- µοιράζονται ένα πολύ µεγάλο κοµµάτι της καθηµερινότητας (παιδικά πάρτι, εξωσχολικές δραστηριότητες, κοινές οικογενειακές έξοδοι κλπ). Αξίζει να σηµειωθεί, ότι για πολλούς απ’ αυτούς τους ανθρώπους είναι επιτακτική ανάγκη να γίνουν αρεστοί από τη σχολική κοινότητα και την ευρύτερη κοινωνική οµάδα στην οποία εντάσσονται. Προκειµένου να κερδίσουν την αποδοχή, πολλές φορές παίζουν ένα παιχνίδι ανταγωνισµού και ψεύδους όσον αφορά στα παιδιά, το οποίο πηγάζει από µηχανισµούς άµυνας που έχουν να κάνουν µε την αυτοεικόνα, αλλά και από ναρκισσιστικές τάσεις και προσωπική ανασφάλεια. Οι γονείς παρουσιάζουν µια ατσαλάκωτη εικόνα προς τα έξω και φτάνουν να ταυτίζονται µε αυτήν, σε βαθµό που να την ασπάζονται και οι ίδιοι. Κοινώς, εθελοτυφλούν για κοινωνικούς και ψυχολογικούς λόγους.
Η ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Αυτός ο τύπος γονιού σκέφτεται πάντα το χειρότερο σενάριο, βιώνει φοβερή ανασφάλεια για καθετί, αναπτύσσει ένα φοβικό και απαισιόδοξο µοντέλο σκέψης όσον αφορά στο παιδί και ίσως τη δική του επάρκεια. Προσπαθεί να προλάβει φανταστικά σενάρια καταστροφής και να ελέγξει το καθετί. Παραδείγµατα:
1. Το παιδί έχει σοβαρό πρόβληµα
Μία διαρκής και αναίτια ανησυχία ότι θα του συµβεί κάτι κακό, ότι δεν είναι αρκετά υπεύθυνο, αρκετά ώριµο, ανεξάρτητο κοκ σε ένα καθ΄όλα λειτουργικό παιδί, αποτελεί ένα δικό µας φανταστικό φόβο. Πολύ συχνά οι γονείς µπορεί να δώσουν πολύ µεγάλη έµφαση σε πράγµατα που δεν έχουν απολύτως καµία αρνητική επίπτωση στην καθηµερινότητα των παιδιών. Εδώ πρόκειται συνήθως για µία δυσκολία να αποδεχτούµε το παιδί και να συµφιλιωθούµε µε την ιδέα, πως δεν µπορούµε να ελέγχουµε τα πάντα.
2. Είµαι πολύ κακός γονιός
Εδώ πρόκειται για ανθρώπους που διαρκώς κατηγορούν τον εαυτό τους για τα λάθη τους. Νιώθουν υπερβολικές τύψεις και ενοχές για πράγµατα που κάνουν ή δεν κάνουν για τα παιδιά τους. Βλέπουν πάντα το ποτήρι άδειο. Όταν για παράδειγµα θέτουν όρια, νιώθουν υπερβολικά αυστηροί και όταν κάνουν παραχωρήσεις περισσότερο ελαστικοί απ’ όσο θα έπρεπε. ∆εν εµπιστεύονται το ένστικτό τους και διαρκώς ρωτούν άλλους ενήλικες για το πώς πρέπει να χειριστούν καταστάσεις. Αυτού του είδους τα ψέµατα πηγάζουν από µία πολύ χαµηλή αυτοεκτίµηση. Γενικά, αυτό που είµαστε σαν άνθρωποι θα παίξει σηµαντικό ρόλο στον τρόπο µε τον οποίο ασυνείδητα θα επιλέξουµε να εξαπατήσουµε τον εαυτό µας.
Οι γονείς είµαστε πάνω από όλα άνθρωποι
Όπως έχει πει και και ο διάσηµος Ίρβιν Γιάλοµ, «ο κάθε άνθρωπος επιλέγει πόση αλήθεια µπορεί να αντέξει». Όσο και να προσπαθούµε, θα κάνουµε λάθη. Όσο και να αγωνιζόµαστε, τα παιδιά µας θα έχουν πάντα παράπονα από εµάς, όπως κι εµείς έχουµε παράπονα από τους δικούς µας γονείς. Ας κάνουµε ό,τι καλύτερο περνάει από το χέρι µας. Είναι εξαιρετικά σηµαντικό να κρατάµε ένα κοµµάτι µέσα µας βαθιά προστατευµένο, να φροντίζουµε τον εαυτό µας για να βρίσκουµε το κουράγιο να συνεχίζουµε αυτό το τόσο ιδιαίτερο ταξίδι µε τα παιδιά. Οφείλουµε να φροντίζουµε τον εαυτό µας, να τον προσέχουµε και να τον αγαπάµε, για να µη χάνεται η αίσθηση του µέτρου και… η αλήθεια!
Γράφει η Άλκηστις Κεπαπτσόγλου
ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ
*Αναδημοσίευση από το εξαμηνιαίο freepress περιοδικό του ΚΘΒΕ «ΠΡΑΞΗ» (Χειμώνας – Άνοιξη 2020)
