Ο καλύτερος τρόπος για να μιλήσεις σε ένα παιδί είναι να του πεις ένα παραμύθι. Πόσο μάλλον όταν αυτό έχει γραφτεί και μελετηθεί επιστημονικά για να προσφέρει ψυχοθεραπευτικά οφέλη, συνοδεύεται από ζωντανή κλασική μουσική και αποκτά θεατρική υπόσταση. Στην παράσταση “Τα κλειδιά – για μια δυνατή ζωή”, η Νάντια Κοντογεώργη συνδυάζει για πρώτη φορά το μουσικό θέατρο με την ψυχοθεραπευτική αφήγηση, και μέσα από σύμβολα και μεταφορές, απευθύνεται στα παιδιά, τους γονείς τους αλλά και στο “εσωτερικό παιδί” που κρύβει κάθε ενήλικας μέσα του.
“Τα κλειδιά – για μια δυνατή ζωή” είναι μία πρωτότυπη παιδική παράσταση που ήδη έχει γνωρίσει μεγάλη επιτυχία στην Αθήνα. Τι σας ενέπνευσε να ανεβάσετε στη σκηνή το συγκεκριμένο κείμενο;
Ήμουν στο σπίτι της καλύτερής μου φίλης, της παιδοψυχιάτρου Βάλιας Καράγιωργα, και είδα ένα βιβλίο με θεραπευτικές ιστορίες για παιδιά. Όσο το ξεφύλλιζα, ρώτησα την επιστημονική γνώμη της Βάλιας, ώστε να μου εξηγήσει γιατί θεωρούνται θεραπευτικές. Αυτές, λοιπόν, δεν γράφτηκαν για να τις διαβάζουν οι γονείς στα παιδιά, αλλά χρησιμοποιούνται ως κλινικό εργαλείο στο τέλος των θεραπευτικών συνεδριών. Είναι ιστορίες που, μέσα από σύμβολα και μύθους, καθρεφτίζουν ζητήματα που ταιριάζουν στην εκάστοτε περίπτωση των ωφελούμενων από την ψυχική υγεία. Ουσιαστικά, ο θεραπευτής τις διαβάζει στον θεραπευόμενο, και τις αφήνει χωρίς ανάλυση στο τέλος για να λειτουργήσει στο ασυνείδητο μέχρι την επόμενη συνεδρία. Όταν τις διάβασα, συγκινήθηκα και σκεφτόμουν ότι θα ήθελα να τις είχα ακούσει ως παιδί, για να μιλήσω κατά κάποιο τρόπο με το ασυνείδητό μου. Έτσι, αποφάσισα ότι θα μπορούσαν να αποδοθούν θεατρικά και μάλιστα με τη συνοδεία κλασικής μουσικής από ένα όργανο όπως το βιολοντσέλο. Οπότε, τα συνδύασα όλα στο μυαλό μου και φαίνεται πως αυτό που λειτουργεί πέρα από το αισθητικό αποτέλεσμα – για το οποίο ευθύνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό ο Στέφανος Δρουσιώτης – είναι και η ίδια η πρόθεση της παράστασης να μιλήσει με το ασυνείδητο παιδιών και γονέων.
Μπορείτε να μας εξηγήσετε πώς συνδυάζονται οι ψυχοθεραπευτικές τεχνικές με την τέχνη του θεάτρου στο έργο αυτό;
Ο τρόπος με τον οποίο έχουν δομηθεί οι ιστορίες βασίζονται στη γλώσσα που χρειάζεται ένα παιδί για να αντιληφθεί τα σύμβολα και τους μύθους. Καταγράφοντας την πληροφορία με έναν συγκεκριμένο γλωσσικό τρόπο, τους δίνουμε εργαλεία για να εικονοποιήσουν ενήλικες συνειδητές σκέψεις. Για παράδειγμα, στην ιστορία του αγοριού που νίκησε τον γίγαντα, αναφερόμαστε στο ζήτημα της λεκτικής κακοποίησης και προτείνουμε ως λύση τον θετικό οραματισμό. Προκειμένου να γίνει κατανοητός, παρουσιάζουμε το σύμβολο της αόρατης μαγικής ασπίδας, πάνω στην οποία χτυπούν οι λέξεις του γίγαντα και επιστρέφουν στο στόμα του. Έτσι εξηγούμε πως, όταν κάποιος μας κακοποιεί λεκτικά, οι λέξεις που χρησιμοποιεί είναι δικές του και εκφράζουν τον δικό του κόσμο, δεν χαρακτηρίζουν τον εαυτό μας. Έπειτα, η μέθοδος με την οποία έχουμε αποδώσει τις ιστορίες σκηνικά δεν είναι κυριολεκτική, αλλά αντιθέτως απευθύνεται στη φαντασία των παιδιών και επικοινωνεί αυτά που τα ίδια δεν χρειάζεται να εκφράσουν ή να επεξεγήσουν λεκτικά.
Ποια ήταν η συμβολή της παιδοψυχιάτρου Βάλιας Καράγιωργα στη δημιουργική διαδικασία;
Επειδή η Nancy Davis έχει πάρα πολλές ιστορίες, η Βάλια μας καθοδήγησε ώστε να επιλέξουμε ομαδικά αυτές που θα συμπεριληφθούν στην παράσταση. Μέσα από διαφορετικές μεταξύ τους κατηγορίες, διαλέξαμε ιστορίες που θεωρήσαμε ότι μπορούν να απευθυνθούν με μία ευρύτητα σε παιδιά και γονείς, έτσι ώστε να αφορούν ηλικιακά το κοινό μας και να μην περιοριστούμε σε συγκεκριμένες διαταραχές. Από εκεί και πέρα, μετέφρασε τα κείμενα μέσα από την επιστημονικότητά της και τη γνώση της για το πώς πρέπει να αποδοθούν γλωσσικά, ώστε να μπορούν να επικοινωνούν άμεσα με τα παιδιά. Τέλος, επειδή και η ίδια είναι ηθοποιός, φρόντισε να επεξεργαστεί τις ιστορίες με έναν τρόπο που θα έχει σκηνικό νόημα και ενδιαφέρον.
Πέρα από τα παιδιά, η παράσταση απευθύνεται και στους γονείς τους. Ποιος είναι ο δικός τους ρόλος;
Η ανταπόκριση των γονέων είναι συγκινητική και εκεί αισθάνομαι ότι έχουμε κατακτήσει κάτι παραπάνω. Στα μηνύματά τους, μου λένε ότι συνομίλησαν και συνδέθηκαν ψυχικά με τις ιστορίες αλλά και ότι τις αισθάνονται σαν ένα δώρο αξίας που προσφέρουν στα παιδιά τους. Και επειδή η πρόθεση της παράστασης έχει να κάνει με την παιδικότητα, οι ενήλικες καταφέρνουν να συνδεθούν με το εσωτερικό τους παιδί. Ειδικά σε περιπτώσεις που αυτό είναι πληγωμένο ή δεν έχει μάθει να ανταπεξέρχεται σε δύσκολες καταστάσεις, οι γονείς λαμβάνουν εργαλεία που θα είναι χρήσιμα τόσο για τη δική τους ζωή, όσο και για την επικοινωνία με τα παιδιά τους. Αυτός, άλλωστε, είναι και ο δικός μας στόχος, και χαίρομαι που βλέπουμε γονείς να συγκινούνται, γιατί νιώθουμε ότι η πρόθεσή μας βρίσκει δρόμο για να διαβεί.
Πώς πιστεύετε ότι μπορούμε να φροντίσουμε το “εσωτερικό παιδί” που κρύβουμε μέσα μας;
Όταν συνομιλείς ως ενήλικας με το εσωτερικό σου παιδί, ήδη έχεις φροντίσει ένα κομμάτι της υγείας σου. Ακόμα και για λίγο, αν μπορείς να συνδεθείς μαζί του, να του μιλήσεις και να δεις το συναίσθημά του, μπορείς να το φροντίσεις και συγχρόνως να αποκτήσεις μια πιο άμεση και καθαρή σχέση με το δικό σου παιδί. Πολλές φορές, οι γονείς συνδέονται με τα παιδιά τους σαν να είναι και οι ίδιοι παιδιά, μεταφέροντας στη σχέση τα προσωπικά τους πληγώματα. Επομένως, για να φροντίσουμε το παιδί μέσα μας, χρειάζεται να το ακούσουμε, να το διαβεβαιώσουμε ότι είμαστε εδώ γι’ αυτό, να του δώσουμε χώρο ύπαρξης και να το καθοδηγήσουμε.
Σε έναν κόσμο γεμάτο περισπασμούς και ερεθίσματα, ποιες θεωρείτε ότι είναι οι προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν τα παιδιά σήμερα;
Τα σημερινά παιδιά αντιλαμβάνονται τον κόσμο με πολύ διαφορετικό τρόπο απ’ ότι εγώ στην ηλικία τους. Είναι μεγάλο το χάσμα και δεν μπορώ να ξέρω με σιγουριά τις προκλήσεις που θα έχουν να αντιμετωπίσουν. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι, ενώ έχουν πολύ υψηλό επίπεδο πληροφόρησης και αντιληπτικότητας, δυστυχώς χάνουν τον συσχετισμό με το παρόν και τον άνθρωπο. Σύμφωνα με έναν ψυχίατρο που εκτιμώ πολύ, τον Δημήτρη Καραγιάννη, καλούμαστε μεν να αγαπήσουμε τον εαυτό μας, αλλά αυτή η στάση μπορεί να οδηγήσει σε ναρκισιστικά αποτελέσματα. Η δική του οπτική είναι να αγαπάμε τη ζωή, αφού μια τέτοια στάση μπορεί να διαμορφώσει ένα παιδί που θα ξέρει να απολαμβάνει τα πράγματα γύρω του. Όμως πόσο εύκολο είναι αυτό σε έναν κόσμο με πρότυπα μακριά από τη φύση μας και με την έλλειψη κριτικής σκέψης για το καλό και το κακό;
Εσείς ξεκινήσατε την πορεία σας στην υποκριτική σε αρκετά μικρή ηλικία. Μπορείτε να μας πείτε πώς επηρέασε την παιδικότητά σας;
Μπορεί να το έβλεπα σαν παιχνίδι, όμως το γεγονός ότι ήρθα από μικρή σε επαφή με το επαγγελματικό κομμάτι με προετοίμασε για την πειθαρχία που χρειάζεται ο καλλιτεχνικός χώρος. Το ότι ήμουν σε ένα απαιτητικό σχολείο, είχα ωδείο, χορό, πολλές δραστηριότητες, συν τα γυρίσματα στα οποία έπρεπε να είμαι πολύ συνεπής και τυπική, ήταν ένα πολύ σπουδαίο δώρο για μένα.
Έχετε μία ιδιαίτερη αγάπη για το musical και το μουσικό θέατρο γενικότερα. Πώς επιδρά στον τρόπο που εργάζεστε ως ηθοποιός;
Είναι ένα πολύ δύσκολο είδος που απαιτεί την πειθαρχία του μουσικού και του χορευτή, μαζί με την ελευθερία του ηθοποιού. Πιο πολύ με βοήθησε στην πρώτη μου σκηνοθεσία, διότι – στο πλαίσιο της παρτιτούρας – όταν μπορεί κανείς να αντιληφθεί τα πράγματα και μουσικά, είναι πιο σαφής ο δρόμος για τη δημιουργία μιας παράστασης. Επιπλέον, με έχει ωφελήσει στο κομμάτι της ψυχικής μου υγείας και μου έχει προσφέρει στιγμές μεγάλης απόλαυσης, ειδικά όταν κάτι είναι τεχνικά δύσκολο και το κατακτώ, νιώθωντας ταυτόχρονα δημιουργική μέσα σε αυτό.
Πώς πιστεύετε ότι θα υποδεχθούν οι μικροί Θεσσαλονικείς την παράστασή σας;
Ήδη από την πρώτη φορά που ήρθαμε, τους άρεσε πάρα πολύ και δεχθήκαμε πολύ συγκινητικά λόγια! Εγώ έχω ακόμα εικόνες από τότε που είχα δει την πρώτη μου παράσταση με την Ξένια Καλογεροπούλου. Αν τα παιδιά μπορούν να ακούσουν έστω μια ιστορία που θα τους δώσει εργαλεία για να προστατέψουν τον εαυτό τους, θα τους βοηθήσει να γίνουν ακόμα πιο μαγευτικές προσωπικότητες και θα τους εμπνεύσει για να ζήσουν τη ζωή τους αυθεντικά, εγώ θα είμαι ευτυχής.
Συνέντευξη στη Λία Κατσανά
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Τα κλειδιά – για μια δυνατή ζωή
Πού: Θέατρο Αριστοτέλειον, Εθνικής Αμύνης 2
Πότε: Κυριακή 10 Μαρτίου, 11:00 π.μ. & 13:00 μ.μ.
Διάρκεια: 70’
Ιδέα – Ερμηνεία: Νάντια Κοντογεώργη
Μουσική επιμέλεια και ερμηνεία: Αλέξανδρος Μποτίνης, τσέλο
Σκηνοθεσία: Στέφανος Δρουσιώτης – Νάντια Κοντογεώργη
Μετάφραση – Δραματουργική επεξεργασία – Επιστημονική επιμέλεια: Βάλια Καράγιωργα, MD
Σκηνικά – Κοστούμια: Μαίρη Τσαγκάρη
Σχεδιασμός φωτισμών: Στέφανος Δρουσιώτης
Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφίδας
Συγγραφέας πρωτότυπου κειμένου “Therapeutic Stories that Teach and Heal”: Nancy Davis, Ph.D.
