Η Καθαρά Δευτέρα πλησιάζει και όλοι ανυπομονούμε να πετάξουμε το χαρταετό και να γευτούμε τα Σαρακοστιανά εδέσματα. Η ημέρα αυτή ονομάστηκε έτσι γιατί αποτελεί την πρώτη ημέρα της Σαρακοστής για την Ορθόδοξη εκκλησία, κατά την οποία οι Χριστιανοί «καθαρίζονταν» πνευματικά και σωματικά. Εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή του Πάσχα και συνηθίζεται να είναι η αρχή της σαρακοστιανής νηστείας.
Το σαρακοστιανό τραπέζι
Ας δούμε όμως πιο αναλυτικά τι είδους εδέσματα τρώμε την Καθαρά Δευτέρα και ας ξεκινήσουμε με την πατροπαράδοτη λαγάνα. Πρόκειται για ένα άζυμο ψωμί που παρασκευάζεται μόνο εκείνη την ημέρα σε πολλές παραλλαγές. Πλέον, θα τη βρείτε και με την προσθήκη τυριού, ελιάς, μυρωδικών και σπόρων. Μπορούμε να την καταναλώσουμε αντί για ψωμί, και σε αντίστοιχη ποσότητα, αφού είναι πλούσια σε υδατάνθρακες και φυτικές ίνες.
Ένα άλλο δημοφιλές έδεσμα της ημέρας είναι τα θαλασσινά, που περιέχουν ζωική πρωτεΐνη και προκαλούν κορεσμό. Είναι χαμηλά σε λιπαρά και πλούσια σε απαραίτητα καλά λιπαρά οξέα αλλά περιέχουν χοληστερόλη, οπότε και χρειάζεται προσοχή από άτομα με υψηλούς δείκτες λιπιδίων στο αίμα τους. Επιπλέον, περιέχουν σίδηρο, φώσφορο, ιώδιο, μαγνήσιο και ψευδάργυρο. Προσοχή χρειάζεται κατά την αγορά, επεξεργασία και συντήρησή τους από θέμα υγιεινής. Αν είναι νωπά, η οσμή τους θα πρέπει να μυρίζει θάλασσα, να έχουν γυαλιστερή υφή και συμπαγής-ελαστική μάζα. Όσον αφορά τα κατεψυγμένα, θα πρέπει να αγοράζονται συσκευασμένα, χωρίς να έχει παραμορφωθεί το περιεχόμενό τους και να υπάρχει επίπαγος. Η απόψυξη τους πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις οδηγίες και να έχουν το χρώμα και την οσμή των νωπών.
Πολύ συχνά στο τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας συναντάμε όσπρια με πιο δημοφιλή τα φασόλια, είτε με τη μορφή σούπας είτε στο φούρνο. Τα όσπρια περιέχουν λίγες θερμίδες, πολλές φυτικές πρωτεΐνες, φυτικές ίνες, βιταμίνες του συμπλέγματος Β και φυλλικό οξύ. Σε κατάλληλο συνδυασμό με αρτοσκευάσματα, ρύζι ή ζυμαρικά μπορούν να μας προσφέρουν πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας, αντίστοιχες με αυτές του κρέατος.
Όλα τα παραπάνω συνοδεύονται γευστικά στο σαρακοστιανό τραπέζι από ελιές, λαχανικά τουρσί και ταραμά. Τρεις επιλογές πολύ πλούσιες σε αλάτι, για αυτό πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο. Οι ελιές προσφέρουν τα καλά λιπαρά οξέα, ω-3, βιταμίνη Ε, αντιοξειδωτικά συστατικά αλλά και αρκετές θερμίδες όταν καταναλώνονται μαζικά. Τα λαχανικά τουρσί αποτελούν ιδανική επιλογή για τη συνοδεία ούζου, περιέχουν προβιοτικά λόγω της ζύμωσης που έχουν υποστεί, και κάλιο. Ο ταραμάς προέρχεται από τους κόκκους αβγών μπακαλιάρου και τον συναντάμε στη λευκή και κόκκινη εκδοχή του. Η λευκή ταραμοσαλάτα θεωρείται καλύτερη ποιοτικά από την κόκκινη, το χρώμα της οποίας προκύπτει μετά την προσθήκη χρωστικών ουσιών. Και οι δύο είναι αρκετά θερμιδογόνες, γιατί κατά την παρασκευή τους χρησιμοποιείται ψωμί και αρκετό λάδι.
Τα νηστίσιμα γλυκά
Σχετικά με τα γλυκίσματα που καταναλώνουμε αυτή την ημέρα, πρωταγωνιστικό ρόλο κατέχει το ταχίνι και τα παράγωγά του. Ο χαλβάς κυριαρχεί στα σαρακοστιανά τραπέζια και έχει τις ρίζες τους στους πρόσφυγες της Σμύρνης που τον έφεραν μαζί τους. Πρόκειται για ένα προϊόν ταχινιού, πλούσιο σε καλά λιπαρά, βιταμίνη Ε, χωρίς χοληστερόλη αλλά με αρκετές θερμίδες όταν συνυπάρχουν και ξηροί καρποί. Ο σιμιγδαλένιος χαλβάς περιέχει λιγότερη πρωτεΐνη από τον ταχινένιο, περισσότερα κορεσμένα λιπαρά και λιγότερη βιταμίνη Ε.
Ακόμη, τα σιροπιαστά που έχουν γίνει με λάδι και όχι ζωικό βούτυρο θεωρούνται νηστίσιμα και κατάλληλα για αυτή την ημέρα. Περιέχουν ξηρούς καρπούς, μέλι και φυτικό λάδι. Προσφέρουν μέταλλα, βιταμίνες και καλά λιπαρά αλλά προσδίδουν και αρκετές θερμίδες, για αυτό πρέπει να περιοριστούμε σε μικρή ποσότητα. Τέλος, το λουκούμι είναι ένα γλύκισμα σε μορφή μπουκιάς, με το οποίο μπορούμε να φτιάξουμε το γνωστό από τα παιδικά μας χρόνια σνακ, το μπισκοτολούκουμο. Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι η μαστιχωτή υφή του και το έντονο άρωμα, που συνήθως προέρχεται από την προσθήκη ροδόνερου ή άλλων αρωμάτων φρούτου.
Ό,τι και αν φάτε αυτή την ημέρα, προσπαθήστε να αρκεστείτε σε μικρή ποσότητα, ώστε να δοκιμάσετε από όλα και να μη στερηθείτε. Εξάλλου το πέταγμα του χαρταετού, είναι μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να ασκηθείτε παίζοντας. Καθαρίστε ψυχή και σώμα και απολαύστε την ημέρα με αγαπημένα πρόσωπα γύρω σας!
Κοντοπίδου Ειρήνη
Κλινικός διαιτολόγος, M.Sc.
