Ανάμεσα στην είδηση ενός θανάτου και την κηδεία τριών νεκρών, ο χρόνος γεμίζει με έναν μονόλογο γεμάτο αντιφάσεις, αμφισβητήσεις, προσωπικές πληγές και οικογενειακά τραύματα. Όλα ξεδιπλώνονται στον “Αφανισμό”, το κύκνειο άσμα του Τόμας Μπέρνχαρντ, το οποίο ανεβαίνει στο Θέατρο ΑΥΛΑΙΑ στη Θεσσαλονίκη από τις 15 έως τις 19 Φεβρουαρίου. Έχοντας αναλάβει τη σκηνοθεσία και τον πρωταγωνιστικό ρόλο της παράστασης, η σπουδαία Άννα Κοκκίνου μιλά στο Praximag για τη γοητεία και τις προκλήσεις του έργου, για τις έννοιες της απώλειας και της δημιουργίας, αλλά και για τη δική της ξεχωριστή πορεία στον χώρο της τέχνης.
Ο “Αφανισμός” αποτελεί το τελευταίο μυθιστόρημα του Τόμας Μπέρνχαρντ. Ποια χαρακτηριστικά του κειμένου σας σαγήνευσαν και σας οδήγησαν στη θεατρική μεταφορά αυτή της “διαθήκης” που άφησε πίσω του ο συγγραφέας;
Το ίδιο το κείμενο με συγκλόνισε, διότι αφενός είναι τόσο ρηξικέλευθο και αριστοτεχνικά γραμμένο, και αφετέρου το θέμα του αφορά πάρα πολύ τον άνθρωπο αυτή τη στιγμή. Οι εμμονές και τα ταμπού για τα οποία μιλά σχετίζονται με αιώνια ζητήματα του ανθρώπου αλλά κυρίως της εποχής μας που η ανάγκη να τα διερευνήσουμε και να ελευθερωθούμε από τις προκαταλήψεις είναι επιτακτική. Η γενναιότητα, η καθαρότητα και η πνευματικότητα με την οποία τα πλησίασε ο συγγραφέας μου δημιούργησε μία ακαταμάχητη έλξη, έτσι ώστε να θέλω διακαώς να ασχοληθώ με το συγκεκριμένο έργο. Έτυχε τότε και η περίοδος της καραντίνας και συνεπώς, για τρία χρόνια, καταπιάστηκα με το κείμενο αυτό.
Το έργο είναι ένας γιγαντιαίος μονόλογος γεμάτος εμμονές και αναμνήσεις. Ποιες δυσκολίες συναντήσατε κατά τη θεατρική του διασκευή;
Στο κείμενο του Μπέρνχαρντ, η σκέψη είναι ο πρωταγωνιστής. Το ιδιαίτερο αυτό χαρακτηριστικό – το οποίο είναι και χαρακτηριστικό του ίδιου του συγγραφέα – δημιουργεί τη δυσκολία της παρακολούθησης. Σε αντίθεση με τα περισσότερα θεατρικά κείμενα, όπου κυριαρχούν οι εικόνες, το κείμενο αυτό αποτελείται μόνο από σκέψεις και συνειρμούς. Έπειτα, όλο το υλικό των σκέψεων πρέπει κάπως να μετατραπεί σε θέατρο, και, ακόμη και τώρα που έχει ανέβει η παράσταση, το γεγονός αυτό είναι μία πρόκληση με την οποία παλεύω καθημερινά.
Η έναρξη της παράστασης σηματοδοτείται από μία απώλεια. Τι ρόλο έχει παίξει η απώλεια στη δική σας ζωή, είτε αυτή αφορά πρόσωπα είτε πράγματα;
Όπως συμβαίνει σε όλους μας, η απώλεια είναι μία βόμβα, η οποία πέφτει στο εσωτερικό του ανθρώπου και τα σπαράγματα που δημιουργούνται χρειάζεται να μπουν σε μία νέα τάξη. Αυτό στο έργο μας είναι ο πυρήνας, όχι μόνο γιατί ο ήρωας πιάνει τη ζωή του από την αρχή της και την εξετάζει αλλά και γιατί όλα μπαίνουν σε αυτή την εξέταση: γονείς, κοινωνία, θρησκεία, εκπαίδευση, κράτος – όλα αυτά που διαμορφώνουν τις ζωές μας. Είναι μία δύσκολη και επίπονη διαδικασία. Και η έννοια της απώλειας αποκτά φιλοσοφική διάσταση.
Έχει κάτι θετικό μέσα του ο αφανισμός; Θεωρείτε ότι μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία;
Μα στο έργο μας είναι δημιουργία. Το γεγονός ότι γράφεται ένα λογοτεχνικό κείμενο στη προσπάθεια να αφανιστεί το κακό είναι δημιουργία. Και αυτό είναι το απόλυτα θετικό στη περίπτωσή μας, έτσι δεν είναι;
Αισθάνεστε ότι στις ημέρες μας απειλείται η τέχνη και η παιδεία;
Δυστυχώς η τέχνη και η παιδεία είναι αφανισμένες εδώ και δεκαετίες. Αυτό είναι η βαθιά Ελλάδα. Αντιμετωπίζονται σαν να είναι εχθροί. Δεκαετίες ολόκληρες τώρα, οι κυβερνήσεις δεν έχουν ασχοληθεί με την παιδεία και την τέχνη, ούτε έχουν δείξει αγάπη ή σκέψη γι’ αυτές – για το συμφέρον της χώρας και του πολίτη. Μόνο η ατομική πρωτοβουλία – με κάθε κόστος που αυτή συνεπάγεται – πηγαίνει αντίθετα σε αυτή τη νοοτροπία.
Έχετε διαγράψει μία από τις σημαντικότερες σταδιοδρομίες στον χώρο του θεάτρου. Ποια πρόσωπα ή συνεργάτες άφησαν το δικό τους σημάδι στη διαδρομή;
Για μένα, σημασία έχει τι μου έχει χαρίσει καθένας από τους ανθρώπους αυτούς, τι ορίζοντες μου διεύρυνε και με ποιον τρόπο. Αυτό έχει ενδιαφέρον. Όλοι γνωρίζουμε ποιος είναι ο μεγάλος Λευτέρης Βογιατζής, ενώ η Μίρκα Γεμεντζάκη μου άνοιξε διάπλατα δρόμους στη φυσιολογία του ηθοποιού, ώστε να αντιληφθώ σε όλο τους το μεγαλείο τα θέματα του λόγου και της αναπνοής. Από εκεί και πέρα, όμως, ο καθένας μας παίρνει πράγματα και από άλλες πηγές. Για παράδειγμα, στο κείμενο του “Αφανισμού”, ο ήρωας είναι σαν να μιλάει στον μαθητή του, και εκεί υπάρχει μια φράση που λέει ότι πολλές φορές δεν ξέρουμε ποιος είναι πραγματικά ο δάσκαλος και ποιος ο μαθητής, αφού ο ένας μαθαίνει εξίσου πολλά από τον άλλον. Εννοώ, δηλαδή, ότι μπορεί κανείς να πάρει από οπουδήποτε πράγματα που θα του μάθουν κάτι και θα του αλλάξουν κάτι μέσα του. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο μου αρέσει να βλέπω τον κόσμο γύρω μου.
Εκτός από ηθοποιός και σκηνοθέτις, είστε και η ιδρύτρια του Θεάτρου Σφενδόνη. Αν κάνατε έναν απολογισμό της πορείας του μέχρι σήμερα, ποιος θα ήταν αυτός;
Χρειάζεται πίστη και αγάπη γι αυτό που κάνεις. Χρειάζεται να αγωνίζεσαι και να φιλοσοφείς!! Πρέπει επίσης να είσαι πολύ σκληρός απέναντι σε οτιδήποτε και σε οποιονδήποτε σου λέει να σταματήσεις να αγωνίζεσαι. Πρέπει να μη σταματά η προσπάθεια να βελτιώνεσαι, να πλουτίζεις τον εαυτό σου και τον χαρακτήρα σου. Αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει ποτέ να σταματά.
Είναι μεγάλη μας χαρά που φέρνετε άλλη μία παράστασή σας στη Θεσσαλονίκη. Έχετε θεατρικές μνήμες που σας συνδέουν με την πόλη;
Φυσικά, και πάρα πολλές μάλιστα! Θυμάμαι ότι υπήρχαν παραστάσεις μου που ανέβηκαν στην πόλη σας πολλές φορές και πάντοτε συγκέντρωναν κόσμο. Είναι αλλιώς το κοινό της Θεσσαλονίκης, είναι πιο θερμό, πιο οικείο. Από τη στιγμή που ανοίγει η πόρτα της πλατείας και μπαίνουν στο θέατρο, ακούς από τους ανθρώπους της Θεσσαλονίκης έναν ήχο εντελώς διαφορετικό από αυτόν που που ακούς στην Αθήνα. Είναι ένας κόσμος πιο εκδηλωτικός και πιο γενναιόδωρος και πολύ απαιτητικός.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
ΑΦΑΝΙΣΜΟΣ του Τόμας Μπέρνχαρντ
Μετάφραση: Βασίλης Τομανάς
Δραματουργία: Μαρία Στεφανοπούλου, Νίκος Φλέσσας, Άννα Κοκκίνου
Σκηνοθεσία: Άννα Κοκκίνου
Μουσική: Νίκος Βελιώτης
Σκηνικό – Κουστούμια: Χλόη Ομπολένσκυ
Σχεδιασμός Φωτισμών: Τάσος Παλαιορούτας
Προβολές – Video Art: Αιμιλία Μπαλάσκα, Χρήστος Τόλης, Σπύρος Κωτσιόπουλος.
Φωτογραφίες: Εβίτα Σκουρλέτη
Βοηθός σκηνοθέτη: Τάσος Κωλέτσης
Γραφιστικά – Δημιουργία αφίσας: Αχιλλέας Τζάλας
Ηθοποιοί: Άννα Κοκκίνου, Τάσος Κωλέτσης
Πότε: 15-19 Φεβρουαρίου 2023
Πού: Θέατρο ΑΥΛΑΙΑ – Τσιμισκή 136 (Πλατεία ΧΑΝΘ)
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη έως Σάββατο στις 21:00, Κυριακή στις19:30
Εισιτήρια: 17€ κανονικό, 13€ φοιτητικό, ανέργων, ΑμεΑ
Προπώληση: Ταμείο θεάτρου ΑΥΛΑΙΑ και ticketservices
Συνέντευξη στη Λία Κατσανά
