Ας ξεκινήσουμε με μία παραδοχή: η αρχιτεκτονική είναι το μέλλον, ακόμα και όταν δεν είναι φουτουριστική ή out of this world. Ο λόγος, απλός. Οι δημιουργίες της δεν είναι εφήμερες ή παροδικές, αλλά προορίζονται ν’ αποτελέσουν κομμάτια του μέλλοντός μας.
Είτε λοιπόν μιλάμε για μεμονωμένες κατοικίες, κτιριακά συγκροτήματα, ή ολόκληρες πόλεις, οφείλουν σε κάθε τους παράμετρο -από τον σχεδιασμό ως την υλοποίηση- να λαμβάνουν υπόψη το αύριο. Την αειφορία, τα φιλικά στο περιβάλλον και τον άνθρωπο υλικά, ακόμα και τη συμπερίληψη και τη δυναμική των ανθρώπινων σχέσεων που αναπτύσσονται μέσα ή γύρω τους. Τα παραδείγματα που ακολουθούν είναι μοναδικά, αλλά ευτυχώς δεν είναι τα μόνα. Γιατί ο κόσμος οφείλει ν’ αλλάξει, από τα θεμέλιά του κιόλας…
Living Between The Line
«Ο παππούς μου καβαλούσε καμήλα, ο πατέρας μου επίσης, εγώ οδηγώ Mercedes, ο γιος μου και ο γιος του Land Rover, αλλά ο δισέγγονός μου θα επιστρέψει στην καμήλα». Παραφράζοντας τον Rashid bin Saeed Al Maktoum, Εμίρη του Ντουμπάι, οι πρόγονοί του έμεναν σε τέντες, ο ίδιος σε πολυτελή παλάτια, και ο δισέγγονός του θα δει και θα ζήσει στη The Line. Μια πόλη που χτίζεται μια ανάσα από την Αίγυπτο, στα στενά του Τιράν της επαρχίας Ταμπούκ, μήκους 170 χιλιομέτρων, και πλάτους… μερικών τετραγώνων. Οι Σαουδάραβες αποφάσισαν ν’ αφήσουν στην άκρη το κλασικό grid, και να στήσουν καταμεσίς της ερήμου μία πόλη-λεωφόρο τριών επιπέδων: στο πρώτο, το μοναδικό υπέργειο, θα βρίσκονται κατοικίες, πεζόδρομοι και ποδηλατόδρομοι, πάρκα και… αυτά μόνο. Στο δεύτερο, όλοι οι εμπορικοί χώροι. Και στο τρίτο και τελευταίο, το The Spine, η ραχοκοκαλιά μεταφοράς ανθρώπων και αγαθών με ασύλληπτες ταχύτητες: ο επιβατικός συρμός θα φτάνει από τη μία μεριά στην άλλη σε 20’. «Και τ’ αυτοκίνητα;». Οπουδήποτε, εκτός από τη The Line. Στην πρωτοποριακή μετακίνηση προστίθενται η αποκλειστική χρήση «πράσινης» ενέργειας, η τεχνητή νοημοσύνη, η αποτελεσματική χρήση πόρων. Σε μια επένδυση 500 δις δολαρίων, δεν περιμένεις τίποτα λιγότερο. Ακούγεται πρωτοποριακή ως ιδέα; Σίγουρα. Είναι μοναδική; Σίγουρα όχι. Η πόλη-γραμμή πέρασε από το σχεδιαστήριο και του Ισπανού Arturo Soria y Mata στα 1880 και του Σοβιετικού Nikolay Milyutin λίγο μετά την Επανάσταση. Η ιδέα της εφαρμόστηκε στο Βόλβογκραντ και εν μέρει και στη Μπραζίλια. Μένει να δούμε πώς θα εξελιχθεί αυτή η νέα της, μοντέρνα εκδοχή.
Το νέο κομμάτι του Νέου Δελχί
Χωρίς ν΄αλλάξουμε ήπειρο, μετακινούμαστε ελάχιστα στον χώρο και αρκετά στον χρόνο. 1911. Η Ινδία αποτελεί κομμάτι της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, που αποφασίζει να μεταφέρει την πρωτεύουσα από την Καλκούτα στο Δελχί -μία από τις παλιότερες πόλεις στον κόσμο. Δίπλα ακριβώς, ξεκινάει και χτίζεται το Νέο Δελχί -μία από τις νεότερες πόλεις στον κόσμο. Και στην καρδιά του, η Central Vista. Ένας άξονας 3,5 χιλιομέτρων, εμπνευσμένος από αντίστοιχα σημεία σε Ευρώπη και Αμερική -όπως την παρισινή Champs-Élysées και το National Mall της Ουάσιγκτον- γύρω από τον οποίο βρίσκονται όλα τα κομβικά κέντρα εξουσίας: Η κατοικία του Αντιβασιλέα, τα υπουργεία, η Βουλή, και χώροι όπως το Εθνικό Αρχείο και το Εθνικό Μουσείο. Πέρα όμως από τη θεσμική της βαρύτητα, οι υπαίθριοι χώροι της Central Vista ήταν -και είναι ως σήμερα- σημείο συγκέντρωσης και αναψυχής για χιλιάδες κόσμο. Το 1950, η Ινδία γίνεται Δημοκρατία. Μετά την απελευθέρωσή της, η Central Vista διατήρησε τη σημασία της, αλλά σε ένα άλλο πλαίσιο. Η κατοικία του Αντιβασιλέα έγινε αυτή του Προέδρου, το Αυτοκρατορικό Νομοθετικό Συμβούλιο έδωσε τη θέση του στα δύο σώματα της ινδικής Βουλής, υπουργεία μετακινήθηκαν. Από τότε ως και σήμερα, φιλοξενεί στις 26 Ιανουαρίου την παρέλαση της Ημέρας της Δημοκρατίας. Παρά όμως τις αλλαγές, η σκιά της αποικιοκρατίας παρέμενε βαριά σε επίπεδο συμβολισμού. Αυτή τη σκιά έρχεται ν’ αποτάξει το νέο, φιλόδοξο σχέδιο ανακατασκευής της: με νέο κτίριο για τη βουλή δίπλα ακριβώς στο παλιό, γκρέμισμα των παλιών και χτίσιμο νέων κτιρίων για τα υπουργεία, νέο συνεδριακό κέντρο, νέο, τριπλάσιο σε μέγεθος Εθνικό Μουσείο, περισσότερη βλάστηση, υπόγειο ηλεκτρικό που θα σταματάει σε κάθε κτίριο. Δεν είναι όμως μόνο οι δομικές, αλλά και οι συμβολικές αλλαγές που θα «μιλήσουν» στους Ινδούς. Η επανατοποθέτηση και συγκέντρωση των θεσμικών κτιρίων, η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς με το Μουσείο να δεσπόζει στον λόφο Raisina, ο εκδημοκρατισμός της χρήσης και μετακίνησης. Και αυτές, ίσως να είναι και οι πλέον σημαντικές…
Plyscrapers
«Μα καλά, ουρανοξύστες από ξύλο;». Από το κτίριο Chrysler που πρωτοάνοιξε για το κοινό -και τον Κινγκ Κονγκ- το 1930, δεν έχει περάσει καλά-καλά ούτε ένας αιώνας. Αυτό το διάστημα όμως αρκεί για να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με αυτή την κατηγορία εμβληματικών κτιρίων. Η νέα τάση θέλει τους plyscrapers -μίξη του plywood και skyscraper- να έρχονται και να μένουν – ή μάλλον, να μένουμε εμείς σ’ αυτούς. Ελαφρύτεροι, με σαφώς μικρότερες ενεργειακές ανάγκες, και προφανώς με φυσικά υλικά, δύο από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα plyscrapers κοσμούν το σκανδιναβικό skyline: Στο Skelleftea, μια πρώην κοινότητα χρυσωρύχων στη βορειοανατολική Σουηδία, βρίσκεται το Sara Kulturhus, που μας βλέπει επιβλητικό από την κορυφή των 20 ορόφων του, στα 80 μέτρα. Στη γείτονα Νορβηγία πάλι, βρίσκεται το Mjostarnet, με τα 85,4 μέτρα του να δεσπόζουν πάνω από την πόλη Brumunddal, μιάμιση ώρα από το Όσλο. Σχέδια υπάρχουν για ανάλογες κατασκευές σε Λονδίνο, Τόκιο, Σαν Φρανσίσκο. Όσο για τον ψηλότερο «ξυλουρανοξύστη», αυτός κατασκευάζεται στην Ελβετία. Όχι στη Ζυρίχη, τη Λουκέρνη ή τη Γενεύη, αλλά στο Winterthur. Το κτίριο Rocket&Tigeli θα έχει κατοικίες αλλά και καταστήματα, θα ολοκληρωθεί το 2026, και θα έχει ύψος 100 μέτρων. «Μόνο;» θα αναρωτηθεί κάποιος. Όλα από κάπου πρέπει να ξεκινήσουν – σίγουρα όχι από τα χαμηλά, αλλά και πάλι…
Γράφει ο Γιώργος Μαντζουρανίδης
*Αναδημοσίευση από το εξαμηνιαίο freepress περιοδικό του ΚΘΒΕ «ΠΡΑΞΗ» (ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ- ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2022)
