Ένα μέλλον στο οποίο το περιβάλλον θα «πληγώνεται» μονάχα στο κινηματογραφικό σύμπαν οραματίζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση κάνοντας «σημαία» της την υγεία του πλανήτη. Το μεγαλεπήβολο σχέδιο της ΕΕ στοχεύει στην κλιματική ουδετερότητα της Ένωσης μέχρι το 2050 και η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποτελεί τη στρατηγική που θα βοηθήσει τη Γηραιά Ήπειρο να κάνει πραγματικότητα το «όνειρό» της.
Ο πλανήτης του μέλλοντος θα είναι απαλλαγμένος από τις καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και η Ένωση ανοίγει όλο και περισσότερους δρόμους προς αυτή την κατεύθυνση, θέτοντας βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους που υπηρετούν όμως τον ίδιο σκοπό.
Για παράδειγμα, η νομοθετική δέσμη «Fit for 55» θα δώσει σάρκα και οστά στη φιλοδοξία της ΕΕ για μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030, συμβάλλοντας στην αναθεώρηση της νομοθεσίας όσον αφορά το κλίμα, την ενέργεια και τις μεταφορές, καθώς και την ανάληψη νέων νομοθετικών πρωτοβουλιών.
Ακόμα ένα μονοπάτι προς την πράσινη «ΑΠΕλευθέρωση» αποτελούν οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Μάλιστα, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση που δημιουργήθηκε λόγω του πολέμου αναδεικνύουν ακόμα περισσότερο την ανάγκη εύρεσης αξιόπιστων πηγών, οι οποίες με ασφάλεια θα παράγουν οικονομική και φιλική προς το περιβάλλον ενέργεια. Για το λόγο αυτό, τον Μάιο του 2022 «γεννήθηκε» το πρόγραμμα “REPowerEU”.
Όπως εξηγεί ο κ. Γεώργιος Ανδρέου, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο ΑΠΘ με γνωστικό αντικείμενο τις πολιτικές της ΕΕ, «το “REPowerEU” είναι μία δέσμη πρωτοβουλιών η οποία προσπαθεί να συνδυάσει βραχυπρόθεσμα με μακροπρόθεσμα μέτρα, να δημιουργήσει δηλαδή μία συμπληρωματικότητα ανάμεσα στο τι θα κάνουμε μέχρι το 2030 και τι θα κάνουμε άμεσα. Αυτές οι πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν την αύξηση των ενεργειακών μας αποθεμάτων σε φυσικό αέριο, την απεξάρτηση από τη Ρωσία, την εύρεση αξιόπιστων προμηθευτών φυσικού αερίου, την προσωρινή στήριξη στο υγροποιημένο φυσικό αέριο και το να δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση στην παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας χρησιμοποιώντας εναλλακτικές πηγές όπως τα φωτοβολταϊκά».
Σύμφωνα με τον ίδιο, «υπάρχουν τρεις διαφορετικές προτεραιότητες που προσπαθεί να συγκεράσει η Ένωση αναφορικά με την ενέργεια. Η πρώτη είναι η απελευθέρωση των αγορών, όπου υπάρχει μία βούληση να ανοίξει η αγορά ενέργειας και να γίνει πιο ανταγωνιστική, πιο φτηνή και να μειωθούν τα κρατικά μονοπώλια. Η δεύτερη είναι αυτή της ενεργειακής μετάβασης και της πράσινης ενέργειας. Αυτός ο στόχος εμφανίζεται πιο έντονα την τελευταία δεκαετία και αποκτά κεντρική θέση κυρίως κατά το 2019 με σημείο-κλειδί την εκλογή της νέας Κομισιόν η οποία έκανε σημαία της την πράσινη μετάβαση. Μάλιστα η Επιτροπή φον ντερ Λάιεν εξελέγη από το Κοινοβούλιο δεσμευόμενη ότι θα θέσει ως πρώτο στόχο της την πράσινη μετάβαση. Τρίτη προτεραιότητα είναι η ενεργειακή ασφάλεια. Να αποφύγει δηλαδή η Ένωση την εξάρτησή της από παρόχους πηγών ενέργειας, με τη Ρωσία ως σημείο αναφοράς».
Η ευρωπαϊκή κινητοποίηση για την πράσινη μετάβαση αποτυπώνεται και στις οικονομικές πρωτοβουλίες της Ένωσης, με το 30% των ευρωπαϊκών πόρων να προορίζεται για τη στήριξη φιλικών προς το περιβάλλον επενδύσεων. «Για να στραφούμε στις ΑΠΕ χρειάζονται επενδύσεις και η Ένωση δεσμεύτηκε ότι θα συμβάλει στην χρηματοδότηση αυτών των επενδύσεων, με επιχορηγήσεις και δάνεια μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης αλλά κι άλλων ταμείων όπως το ΕΣΠΑ και των ταμείων για τη συνοχή της Ένωσης», συμπληρώνει ο κ. Ανδρέου.
Ο δρόμος προς την πράσινη μετάβαση δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα.
Για να «ανθίσουν» και να αποδώσουν καρπούς οι ιδέες της ΕΕ για την πράσινη μετάβαση απαιτούνται… ριζικές αλλαγές στην ευρωπαϊκή νομοθεσία σε διάφορους τομείς που αφορούν το κλίμα, τη βιομηχανία κ.λπ. και πάνω σε αυτές τις μεταρρυθμίσεις εργάζονται τα αρμόδια όργανα της Ένωσης.
Ακόμα ένα στοίχημα στην απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα είναι η αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης μέχρι το 2026. Ένα μέρος των κεφαλαίων για την υποστήριξη των επενδύσεων διοχετεύεται σε επιχορηγήσεις και ένα άλλο σε δάνεια, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει καθυστερήσεις των δράσεων καθώς τα κράτη θα επιδιώξουν να εξαντλήσουν την προθεσμία για την αποπληρωμή των δανείων.
Η ενεργειακή κρίση φέρνει στο προσκήνιο και το ζήτημα της ατομικής ενέργειας, το οποίο σύμφωνα με τον κ. Ανδρέου αφορά κυρίως «τις πολιτικές προτεραιότητες της Γαλλίας η οποία δεν έχει εγκαταλείψει την αντίληψη ότι η ατομική ενέργεια είναι μια εναλλακτική, φθηνή ή πιθανόν και πράσινη μορφή ενέργειας, πράγμα το οποίο δεν φαίνεται να συμμερίζεται καθόλου η Γερμανία και αυτό ίσως να είναι μία πηγή δυσκολιών για το μέλλον».
Ο καθηγητής τονίζει πως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεσμεύει τα κράτη στην αύξηση της πράσινης ενέργειας, αλλά μέχρι τώρα δεν φαίνεται να επεμβαίνει με κάποιο τρόπο στο μείγμα ενεργειακής τροφοδοσίας που θα επιλέξει η κάθε χώρα:
«Η μόνη δέσμευση που επιβάλλεται από την Ένωση είναι ότι θα πρέπει να αυξηθεί η πράσινη ενέργεια και να μειωθούν οι υπόλοιπες, αλλά το αν θα χρησιμοποιηθεί για παράδειγμα ατομική ενέργεια εξακολουθεί να παραμένει εθνική επιλογή. Αυτό ίσως να τεθεί υπό διαπραγμάτευση στο μέλλον και ίσως η κρίση να μπορεί να λειτουργήσει όντως ως μία ευκαιρία για περαιτέρω ενοποίηση και συνεργασία στο πεδίο της ενέργειας».
Μέχρι την πολυπόθητη μεταστροφή στις ΑΠΕ ο μακρύς και δύσβατος δρόμος φαίνεται να περνά και από την κοινή αγορά φυσικού αερίου, η οποία όμως βρίσκεται ακόμη σε θεωρητικό στάδιο. Σε αυτό το πλαίσιο η Κομισιόν προτείνει το 15% των αποθεμάτων των κρατών σε φυσικό αέριο και υγροποιημένο φυσικό αέριο να προέρχεται από κοινές προμήθειες ώστε να μην ανταγωνίζονται οι χώρες μεταξύ τους για το ποια θα πετύχει την πιο δελεαστική προσφορά. Βασιζόμενα στο κλίμα αλληλεγγύης που θεωρητικά διαπνέει τις ευρωπαϊκές σχέσεις, τα κράτη–μέλη θα πρέπει να αλληλοϋποστηρίζονται για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους σε περίπτωση που υπάρξει πρόβλημα στην προμήθεια ενός «Ευρωπαίου αδελφού». Αν η πρόταση της Κομισιόν υιοθετηθεί θα είναι ένα καλό crash test για τις περίφημες ενωτικές αξίες του ευρωπαϊκού χωριού.
Ωστόσο, πέρα από τις γενικότερες επιταγές της Ένωσης με θετικό πρόσημο για το κλίμα, η ευθύνη για την πράσινη στροφή βαραίνει και τις εθνικές κυβερνήσεις, τις περιφέρειες και τις διοικήσεις των κρατών-μελών, οι οποίες θα πρέπει να καταβάλλουν ένα μεγάλο μέρος των κεφαλαίων που θα απαιτηθούν για να υλοποιηθούν έργα που θα εξυπηρετούν τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ.
«Πολιτικά αλλά και πρακτικά εφόσον υπάρχει βούληση και συναίνεση για αποδέσμευση από το φυσικό αέριο, δημιουργείται ένας μονόδρομος προς αυτή την κατεύθυνση γιατί δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Από τη στιγμή που οι χώρες της ΕΕ δεν θα μπορούν να καλύπτουν ένα μέρος των αναγκών τους σε αέριο θα πρέπει να βρουν διαφορετικές πηγές -και το υγροποιημένο αέριο αποτελεί μία προσωρινή λύση η οποία δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα φτηνή. Από πλευράς συμφέροντος λοιπόν θεωρούμε δεδομένη τη βούληση για αποδέσμευση από το φυσικό αέριο και αυτό μας οδηγεί σχεδόν νομοτελειακά στην ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας», καταλήγει ο κ. Ανδρέου.
ΓΡΑΦΕΙ: Βιολέτα Φωτιάδη
*Αναδημοσίευση από το εξαμηνιαίο freepress περιοδικό του ΚΘΒΕ «ΠΡΑΞΗ» (ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2022 – ΑΝΟΙΞΗ 2023)
