Η απαιτητική καθημερινότητα, οι αλλεπάλληλες κρίσεις και η συνεχής ενημέρωση «πυροδοτούν» μία αλληλουχία συναισθημάτων. Πώς τα διαχειριζόμαστε και γιατί συνηθίζουμε σε μία ψυχολογική μετριότητα;
«Μπορείς να φανταστείς να ζεις χαρούμενα»; Αρκετοί άνθρωποι οι οποίοι καλούνται να απαντήσουν τη συγκεκριμένη ερώτηση -σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο- περιγράφουν πως νιώθουν άβολα όταν φαντάζονται τον εαυτό τους να ζει απολαμβάνοντας όσα επιθυμούν.
«Πολλοί θεραπευόμενοι ενώ λένε ότι ψάχνουν την ευτυχία, κατά τη διάρκεια της θεραπείας υποστηρίζουν πως δεν νιώθουν καλά σκεπτόμενοι την εικόνα του εαυτού τους σε ένα τέτοιο πλαίσιο. Η λογική τους δηλαδή επιζητά τη χαρά αλλά το σώμα και το συναίσθημα δεν έχει μάθει να επιβιώνει σε ένα τέτοιο περιβάλλον.
Συνήθως, στη θεραπεία, αν οι θεραπευόμενοι δεν έρθουν εξαρχής με τη σκέψη ότι μπορούν να επιδιώξουν μία καλύτερη ζωή, φτάνουν σε σημείο να πουν ότι πιστεύουν πως δεν τους αξίζει κάτι καλό ή όταν έρχεται κάτι καλό είτε το αμφισβητούν είτε το σαμποτάρουν γιατί έχουν μάθει στη δυστυχία. Η ασφάλεια και η αυτοαξία είναι βασικοί πυλώνες στους οποίους θα στηριχτεί κάποιος για να πιστέψει, να διεκδικήσει και να ζήσει», επισημαίνει η Ελένη Σαμπάνη, ψυχολόγος και συστημική – οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια.
«Ζούμε σε κοινωνίες που μας μαθαίνουν ότι δεν μας αξίζει κάτι καλύτερο κι έτσι εμείς ονειρευόμαστε και την ανάλογη ζωή. Αν μεγαλώνουμε και μας λένε ότι “έτσι είναι ο κόσμος μας”, “δεν έχεις έλεγχο σε τίποτα”, “ανά πάσα στιγμή μπορεί να πεθάνεις” και άρα μάς δημιουργούν σκέψεις όπως “πάλι καλά που δεν έπαθα εγώ κάτι” ή “καλά είμαι εδώ στην ασφάλειά μου” μουδιάζουμε και μαθαίνουμε να συνηθίζουμε στο λίγο γιατί νιώθουμε πως αν διεκδικήσουμε το πολύ θα πάθουμε κάτι», αναφέρει η κ. Σαμπάνη.
Fake it until you make it (?)
Σε μία προσπάθεια να βελτιώσουν την ψυχολογία τους δεν είναι λίγοι εκείνοι που βλέπουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως μία σανίδα σωτηρίας.
Επιτηδευμένα χαμόγελα, «τσαλακωμένα» σώματα και πολυτελή περιβάλλοντα συνθέτουν μία ψεύτικη ψηφιακή ταυτότητα η συντήρηση της οποίας απαιτεί καθημερινά πολύ χρόνο, προσπάθεια και ενέργεια. Αυτός ο αγώνας «ευτυχίας» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει ως έπαθλο την επιβεβαίωση και την ελπίδα πως τα likes θα γεμίσουν το κενό μας.
«Αν κάποιος είναι αδύναμος σημαίνει ότι πρέπει να βρει δύναμη από κάπου για να συνεχίσει. Αν δεν μπορεί να την παράξει μόνος του, θα την αναζητήσει από κάποιους εξωτερικούς πόρους και συνήθως όπου νιώθει πιο άνετα. Μπορεί να στραφεί στα social media, σε εύκολες σχέσεις κλπ. Το like στα social media σημαίνει “σε βλέπω”, “σε αναγνωρίζω για αυτό που δείχνεις ότι είσαι” και νιώθεις πως ξαφνικά έχεις ένα χώρο που φαίνεσαι ενώ πριν δεν είχες τίποτα. Όλο αυτό μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε μία υπερπροβολή για να καταλάβουν οι άλλοι ότι νιώθεις πως δεν αξίζεις», εξηγεί η ψυχολόγος.
Όταν πονά η ψυχή «μιλά» το σώμα
Ψυχοσωματικά, αυτοάνοσα και αύξηση των διαταραχών άγχους είναι η «κληρονομιά» που άφησε πίσω της η πανδημία του κορονοϊού.
«Η μεγάλη αβεβαιότητα για το μέλλον, η φτώχεια και ο φόβος για το αύριο αποτελούν στρεσογόνες καταστάσεις που αποσυντονίζουν το νευρικό μας σύστημα και το σώμα αντιδρά αντίστοιχα. Επίσης ορισμένοι άνθρωποι δεν μπορούν φιλτράρουν καθαρά ακόμα και τις καταστάσεις που μπορεί να έχουν θετικό πρόσημο. Το σύστημά τους δηλαδή μπορεί να μην “χωράει” την ικανοποίηση γιατί μαθαίνουν να ζουν έτσι και δεν ξέρουν μετά πώς να είναι ήρεμοι», σημειώνει η κ. Σαμπάνη και τονίζει πως τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με ενοχές γιατί δεν πιστεύουν πως αξίζουν να έχουν συναισθήματα που επιβάλλεται να εκφραστούν και ανάγκες που πρέπει να ικανοποιηθούν: «Όταν η κοινωνία έχει μάθει στους ανθρώπους ότι δεν επιτρέπεται να φροντίζουν τον εαυτό τους, τότε και οι άνθρωποι δεν μπορούν να είναι εντάξει με το να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, να έχουν ανάγκες και να τις ικανοποιούν και όταν το κάνουν νιώθουν ενοχές».
Doomscrolling: Είμαστε εθισμένοι στις κακές ειδήσεις;
Αν οι ειδησεογραφικοί ιστότοποι ήταν άνθρωποι, οι περισσότεροι ίσως να είχαν διαγνωστεί με κατάθλιψη. Μία περιήγηση αρκεί για να παρατηρήσουμε πως η πλειοψηφία των ειδήσεων που καταναλώνουμε αφορά κάποιο τραγικό ή δυσάρεστο γεγονός που «κραυγάζει» για την προσοχή μας.
Η ανασφάλεια που κυριάρχησε την περίοδο της πανδημίας, ο εγκλεισμός και η αίσθηση της απώλειας του ελέγχου του εξωτερικού περιβάλλοντος μας ώθησαν ακόμα πιο βαθιά στον κόσμο της ενημέρωσης στην προσπάθειά μας να χαρτογραφήσουμε το άγνωστο που απλωνόταν μπροστά μας.
Ανάμεσα στις φοβίες, τις διαταραχές και τις εμμονές που έθρεψε η πανδημία βρίσκεται και το λεγόμενο doomscroling. Η ανάγκη δηλαδή για ασταμάτητη αναζήτηση νέων αρνητικών ειδήσεων, είτε στα sites είτε στα social media, παρά τα δυσάρεστα συναισθήματα που δημιουργούνται στον αναγνώστη. Η συνεχής και αδιάλειπτη έκθεση σε τραυματικές εικόνες ανθρώπινου πόνου, καταστροφών, εγκλημάτων κ.λπ. ωθούν τον «καταναλωτή» των ειδήσεων να συντηρεί και να διαιωνίζει το αίσθημα του φόβου μίας επερχόμενης καταστροφής ορίζοντας μάλιστα τη ζωή του βάσει αυτού.
Σε αυτό το σημείο τη σκυτάλη μπορεί να παραλαμβάνει και ένα άλλο φαινόμενο, αυτό της «κόπωσης συμπόνιας». Σύμφωνα με την κοινωνική λειτουργό, Ζωή Καρούστα, η «κόπωση συμπόνιας» είναι η κατάσταση κατά την οποία το άτομο βιώνει πληθώρα αρνητικών συναισθημάτων όπως παραίτηση και ματαίωση, ως συνέπεια της υπερέκθεσής του σε στρες συμπόνιας. Ο καταιγισμός σοκαριστικών ειδήσεων με θεματική τις ανθρώπινες τραγωδίες και τον θάνατο ενισχύεται στην εποχή μας όπου το κινητό αποτελεί προέκταση του χεριού μας.
«Όταν το άτομο συνηθίζει στη μετριότητα στρέφεται στη λογική του “μη χείρον βέλτιστον”. Ματαιώνεται συνεχώς και σκέφτεται πως δεν αξίζει να διεκδικήσει κάτι παραπάνω σε όλα τα επίπεδα που το αφορούν αφού όλα είναι επίπλαστα.
Στην ψηφιακή εποχή είναι δύσκολο να μην αισθανόμαστε συντετριμμένοι όταν το κινητό είναι προέκταση του χεριού μας και μέσα σε αυτό υπάρχει μία συνεχής ροή δυσάρεστων νέων. Σύμφωνα με έρευνες, 3 στους 4 ανθρώπους ελέγχουν το κινητό τους μία φορά πριν κοιμηθούν και αμέσως μόλις ξυπνήσουν. Επομένως καταλαβαίνουμε πως επηρεαζόμαστε υποσυνείδητα συνεχώς, ακόμα και στον ύπνο μας, για αυτό έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια έξαρση και στις διαταραχές ύπνου», καταλήγει η κ. Καρούστα.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Βιολέτα Φωτιάδη
*Αναδημοσίευση από το εξαμηνιαίο freepress περιοδικό του ΚΘΒΕ «ΠΡΑΞΗ» (ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ- ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2023)
