Πώς είναι να «βουτάς» στην τρέλα, την ηδονή, την απόγνωση και την ευφυΐα μίας από τις πλέον αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της ιστορίας; Η απάντηση δίνεται επί σκηνής από τον Κώστα Σαντά, ο οποίος υποδύεται τον Μαρκήσιο ντε Σαντ στη νέα παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος «Η δολοφονία του Μαρά», στο Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Με αφορμή έναν ακόμη ρόλο – πρόκληση στη μακρόχρονη πορεία του καταξιωμένου ηθοποιού, συνομιλήσαμε μαζί του για την παράσταση αλλά και για το τι κάνει ένα έργο διαχρονικό.
Κε Σαντά, πού και πώς συναντήθηκαν ο Ζαν Πωλ Μαρά και ο Μαρκήσιος ντε Σαντ στο θεατρικό έργο του Πέτερ Βάις; Βάλτε μας λίγο στο μυαλό του συγγραφέα και εξηγήστε μας το παρασκήνιο της συγγραφής του συγκεκριμένου θεατρικού έργου.
Στη ζωή τους συναντήθηκαν μόνο, όταν ο Μαρκήσιος ντε Σαντ εκφώνησε τον επικήδειο του Ζαν Πωλ Μαρά -κι αυτό για να πάρει πιστοποιητικό καλής διαγωγής για να σώσει το κεφάλι του από την γκιλοτίνα. Ο ντε Σαντ, τα τελευταία χρόνια της ζωής του ήταν κλεισμένος στο Σαραντόν, ένα άσυλο φρενοβλαβών. Σ’ αυτό οργάνωνε παραστάσεις με τους τρόφιμους του ασύλου. Αυτές τις παραστάσεις τις παρακολουθούσε η καλή κοινωνία του Παρισιού. Από αυτό το γεγονός, ο Πέτερ Βάις, ο συγγραφέας του έργου εμπνέεται και γράφει τη «Δολοφονία του Μαρά». Δεν αναπαριστά τα γεγονότα, τα παρουσιάζει σαν παράσταση έργου γραμμένη και σκηνοθετημένη από τον ντε Σαντ, οι ασθενείς ηθοποιοί με ψυχικές νόσους, παρανοϊκοί, ερωτομανείς, καταθλιπτικοί, μανιακοί, ερμηνεύουν τα υπαρκτά πρόσωπα της Γαλλικής Επανάστασης του 1789. Καταλαβαίνετε, τι τεράστιο ενδιαφέρον έχει αυτό «το Θέατρο μέσα στο Θέατρο». Βλέποντας, λοιπόν, την παράσταση θα μπούμε και μέσα στο μυαλό του συγγραφέα.
Υποδύεστε τον Μαρκήσιο ντε Σαντ, ο οποίος στην παράσταση σκηνοθετεί ένα έργο με τη δολοφονία του Μαρά. Όπως αναφέρατε, κάτι σαν θέατρο, μέσα στο θέατρο. Πείτε μας, δυο λόγια για τον ρόλο σας, με ποια οπτική προσεγγίσατε την αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του ντε Σαντ και τι σας δυσκόλεψε περισσότερο στην ενσάρκωσή του επάνω στο θεατρικό σανίδι.
Ο ντε Σαντ με τον ηδονιστικό εγωκεντρισμό που έχει γίνεται κυνικός, απαισιόδοξος, άπιστος, μηδενιστής, επαναστάτης, σε κάθε περιορισμό της ελευθερίας περιφρονεί κάθε ιδέα και τον λαό, πιστεύει μόνο στον εαυτό του. Τον προσεγγίζω από την ανθρώπινη πλευρά του, «βουτάω» στην τρέλα, την ηδονή, την απόγνωση και την ευφυΐα του. Ήταν ένας ευγενής, διανοούμενος, φιλόσοφος, λογοτέχνης, που πέρασε τα πάνδεινα για τα γραπτά του. Η πεθερά του έβαλε τον βασιλιά Λουδοβίκο να τον φυλακίσει, τα παιδιά του έβαλαν τον Ναπολέοντα να τον κλείσει σε άσυλο για να του πάρουν την περιουσία. Ο ντε Σαντ 29 χρόνια σε φυλακές και σωφρονιστικά ιδρύματα, γράφει συνέχεια και αφήνει ένα έργο που επηρέασε συγγραφείς, λογοτέχνες και ψυχολόγους και αυτή την στιγμή μιλάμε για τον Μαρκήσιο ντε Σαντ. Οι δυσκολίες ενός ρόλου βοηθάνε τον ηθοποιό να γίνεται καλύτερος, όπως συμβαίνει και στη ζωή.
Το κοινό σημείο ανάμεσα στα τρία βασικά πρόσωπα του έργου, τον ντε Σαντ, τον Μαρά και την Κορντέ (η δολοφόνος του Μαρά), είναι ότι μάχονται όλοι τους για την ελευθερία, από διαφορετική οπτική γωνία ο καθένας. Αν η αλήθεια έχει πολλά, διαφορετικά μεταξύ τους πρόσωπα, πώς καταλήγει κανείς να επιλέξει τελικά το σωστό;
Ο Ζαν Πωλ Μαρά ήθελε την κοινωνική επανάσταση με εκτελέσεις των εκμεταλλευτών του λαού. Ο ντε Σαντ ήθελε την ατομική ελευθερία, την απόλυτη σεξουαλική ελευθερία. Λέει στο έργο «και τι θε να’ταν τούτη η ανταρσία χωρίς μια γενική τεράστια συνουσία. Τούτα τα κάτεργα που κρύβουμε όλοι μέσα μας είναι χειρότερα και από τα πιο ανήλιαγα πέτρινα μπουντρούμια κι όσο μένουνε κλειδαμπαρωμένα, ολόκληρη η επανάστασή σας δεν θα είναι παρά ένας ξεσηκωμός φυλακισμένων που θα τον πνίξουν οι πουλημένοι σύντροφοι». Η Σαρλότ Κορντέ παραδέχτηκε στο δικαστήριο, ότι διέπραξε μόνη της την δολοφονία του Μαρά για να σώσει 100 χιλιάδες ανθρώπους (πέθανε στην λαιμητόμο). Ο καθένας έχει το δικό του σωστό.
Είναι άξιο αναφοράς αυτό που επισημαίνει στο σημείωμά του για την παράσταση ο σκηνοθέτης της, Κοραής Δαμάτης: «… αυτό το σύγχρονο και επίκαιρο δεν οφείλεται σε κάποιο χάρισμα του καλού συγγραφέα να προβλέπει το μέλλον, όσο στην εξαιρετική αντίληψή του να παρατηρεί ανθρώπους και γεγονότα της εποχής του. Ως εκ τούτου, δεν είναι το έργο επίκαιρο, αλλά το ότι δεν έχει αλλάξει τίποτα, επί της ουσίας, στις πράξεις και στην πολυπλοκότητα του σοφού εξολοθρευτή homo sapiens.» Συμφωνείτε; Και τι κάνει ένα έργο διαχρονικό κατά τη δική σας άποψη;
Συμφωνώ και ναι, είναι άξιο αναφοράς, και δεν έχει αλλάξει τίποτα επί της ουσίας. Ένα έργο το κάνει διαχρονικό ο άνθρωπος που έχει τις ίδιες αγωνίες, χαρά, γέλιο, πόθους, κλάμα, πόνο, οδύνη, ερωτήματα, πάντα από την ύπαρξή του έως τώρα.
Με τη νέα χειμερινή σεζόν, στην ουσία το ελληνικό θέατρο κάνει μία επανεκκίνηση στους κλειστούς χώρους. Ήταν δύσκολο για εσάς, να πιάσετε το νήμα από την αρχή;
Ο Νίκος Κολοβός κράτησε ζωντανό το ΚΘΒΕ με τα διαδικτυακά έργα και την καλοκαιρινή περίοδο με εξαιρετικές παραστάσεις υπό την σκιά του κορονοϊού. Τώρα όλες οι δυνάμεις του θεάτρου θα ανταμώσουν με το κοινό τον χειμώνα. Καλούμε τον κόσμο να έρθει στο θέατρο για ένα ταξίδι στην ψυχή μας και στο πνεύμα, εκεί που υπάρχει όλη η ομορφιά και η δύναμη, εκεί που δεν μπορεί να μας νικήσει ούτε ο φόβος, ούτε ο ιός.
Υπηρετείτε το θέατρο πάνω από 40 χρόνια και έχετε ερμηνεύσει πάνω από 50 μεγάλους ρόλους. Ήθελα να σας ρωτήσω, σήμερα εδώ που βρίσκεστε, μετά από αυτή την πολύχρονη, πολυεπίπεδη και σημαντική διαδρομή, αν έχετε ακόμη κάποιο απραγματοποίητο όνειρο.
«Μετά από αυτή την πολύχρονη, πολυεπίπεδη και σημαντική διαδρομή». Αυτό που είπατε, ήταν το όνειρό μου.
Συνέντευξη στην Εύη Καλλίνη
INFO
Η νέα παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος «Η δολοφονία του Μαρά» του Πέτερ Βάις, έρχεται στο Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, σε σκηνοθεσία Κοραή Δαμάτη. Πρεμιέρα: 19 Νοεμβρίου 2021
*Αναδημοσίευση από το εξαμηνιαίο freepress περιοδικό του ΚΘΒΕ «ΠΡΑΞΗ» (XEIMΩΝΑΣ 2021-ΑΝΟΙΞΗ 2022)
