Μεγα-καύσωνες, μεγα-πυρκαγιές και μεγα- πλημμύρες. «Ιστορικές» χιονοπτώσεις στην Αθήνα αντί για την Πίνδο, σε τιμές χρυσού το ελαιόλαδο. Ο καιρός τρελάθηκε ή κάτι σοβαρότερο συμβαίνει;
Το εμβληματικό τραγούδι των REM «It’s the end of the world as we know it», που κυκλοφόρησε το 1987, περιγράφει μέσα από μια «καταιγίδα» λέξεων και εικόνων μια σειρά από καταστροφές που βιώνουμε καθημερινά. Ο frontman του συγκροτήματος, Michael Stipe, που το εμπνεύστηκε από ένα όνειρο, σε κατάσταση μεταξύ λήθαργου και ξύπνιου, έχει πει σε συνέντευξή του ότι το σημαντικό σε αυτό τον στίχο δεν είναι το πρώτο μέρος της πρότασης (το τέλος του κόσμου), αλλά το δεύτερο (όπως τον γνωρίζουμε). Αν το ίδιο όνειρο επανερχόταν σήμερα, είναι πιθανό ότι θα περιλάμβανε περισσότερες εικόνες φυσικής καταστροφής από τους τυφώνες (hurricane) που αναφέρονται στους στίχους. Η κλιματική αλλαγή (ή κρίση, ή διαταραχή) ίσως θα είχε κεντρικότερο ρόλο, αν το τραγούδι γραφόταν 36 χρόνια μετά.
Το περασμένο καλοκαίρι βιώσαμε έναν μεγα-καύσωνα, με τη μεγαλύτερη διάρκεια των τελευταίων 126 ετών. Ακολούθησαν δύο μεγα- πυρκαγιές –με αυτή του Έβρου να χαρακτηρίζεται ως η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ε.Ε.– και δύο ιστορικά ακραία επεισόδια βροχοπτώσεων που «έπνιξαν» μεγάλο μέρος της Θεσσαλίας. Όλα αυτά μέσα σε τρεις μήνες σε μια γωνιά του πλανήτη που θεωρείται ως hot spot της κλιματικής αλλαγής. Στην ίδια περιοχή όπου ο κατά τον Όμηρο «υγρός χρυσός», το ελαιόλαδο, πιάνει με τη σειρά του ιστορικά υψηλά, ακριβώς επειδή η κλιματική κρίση στη Μεσόγειο προκάλεσε πρωτοφανή ακαρπία στην ελιά. Άλλα προϊόντα θα ακολουθήσουν.
Είναι το τέλος του κόσμου όπως το γνωρίζουμε;
Η ΠΡΑΞΗ ρώτησε δύο εκ των πλέον ειδικών αν αυτό που ζήσαμε το 2023 ήταν κάτι συγκυριακό ή αν τελικά βιώνουμε «το τέλος του κόσμου όπως τον γνωρίζουμε». Με έμφαση στο δεύτερο μέρος της πρότασης, όπως μας συνέστησε ο Michael Stipe.
«Βαδίζουμε, δυστυχώς, προς το απαισιόδοξο σενάριο»
Όπως εξηγεί ο Σπύρος Ντάφης, φυσικός – μετεωρολόγος, Ph.D., επιστημονικός συνεργάτης Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/ meteo.gr, παρότι μιλάμε για την υπερθέρμανση του πλανήτη σαν να αναμένουμε μόνο ακραία υψηλές θερμοκρασίες, στην πραγματικότητα όλες οι εκφάνσεις των ακραίων καιρικών γεγονότων οφείλονται στην άνοδο της θερμοκρασίας του αέρα και της θάλασσας.
«Μια πιο θερμή ατμόσφαιρα συγκρατεί περισσότερους υδρατμούς, άρα έχει και μεγαλύτερη διαθέσιμη (λανθάνουσα) ενέργεια. Αυτή η ενέργεια απελευθερώνεται και αλλάζει μορφή με διάφορους τρόπους, όπως την εκδήλωση καταιγίδων», σημειώνει, παρατηρώντας πως η κακοκαιρία Daniel για παράδειγμα, δεν θα μπορούσε να παράγει τόσο μεγάλα ύψη βροχής αν η θερμοκρασία του αέρα και της θάλασσας ήταν 1-2 °C μικρότερη. Το ίδιο και η φονική καταιγίδα στη Χαλκιδική τον Ιούλιο του 2019.
Παράλληλα, ακραίοι και άκαιροι παγετοί πλήττουν ολοένα και πιο συχνά εύκρατες περιοχές του πλανήτη, όπως και τη χώρα μας. Επί τρία συνεχόμενα έτη, η Αθήνα βίωσε «ιστορικές χιονοπτώσεις». Στον αντίποδα, τα ορεινά της Πίνδου δέχονται τις πρώτες χιονοπτώσεις στα τέλη Ιανουαρίου. «Την τελευταία δεκαετία χιονίζει πιο συχνά στα πεδινά της Στερεάς Ελλάδας, παρά στα ημιορεινά της Ηπείρου και της Μακεδονίας» αναφέρει ο κ.Ντάφης, προσθέτοντας πως, δυστυχώς, βαδίζουμε προς το «απαισιόδοξο σενάριο» για το μέλλον.
«Aκόμη και αν αποφασίσουμε σήμερα την οριστική διακοπή των εκπομπών, το σύστημα Γης-ατμόσφαιρας θα συνεχίζει να θερμαίνεται για μερικές δεκαετίες ακόμη. Αυτό σημαίνει ότι η αύξηση της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων θα συνεχιστεί και φαινόμενα τα οποία δεν έχει ζήσει η γενιά μας, θα συμβαίνουν ολοένα και συχνότερα», καταλήγει.
Ώρα για αναθεώρηση
Τα πρωτοφανή καιρικά γεγονότα σηματοδοτούν την έναρξη μιας νέας εποχής και για τη μετεωρολογία, η οποία πλέον καλείται να επαναπροσδιορίσει τα προγνωστικά μοντέλα ως προς το τι θεωρείται πιθανό να συμβεί, όπως επισημαίνει ο αγροκλιματολόγος, καθηγητής του Τομέα Μετεωρολογίας – Κλιματολογίας στο Τμήμα Γεωλογίας του ΑΠΘ, Θεόδωρος Μαυρομμάτης.
«Εφόσον κάτι θεωρείς ότι δεν θα συμβεί, δεν θα εξαντλήσεις την ενέργειά σου στο να το μελετήσεις ως προς την συχνότητα εμφάνισης. Όταν όμως ένα αποτέλεσμα ξεφεύγει τόσο πολύ από αυτά που έχεις συνηθίσει να βλέπεις, θεωρείς ότι πιθανόν το μοντέλο να είναι λάθος και επαναπροσδιορίζεις αυτό που περίμενες ως εφικτό», εξηγεί.
Ο κόσμος μας είναι ένας ζωντανός οργανισμός και για πάντα θα μεταβάλλεται.
Μελέτη του ίδιου και επιστημονικής ομάδας του ΑΠΘ, στο πλαίσιο του CLIMPACT- Εθνικού Δικτύου για την Κλιματική Αλλαγή και τις Επιπτώσεις της, προέβλεψε πως μέχρι το 2050 θα διπλασιαστούν (+16 μέρες) οι μέρες με θερμοκρασία άνω των 35 βαθμών Κελσίου τα καλοκαίρια, και θα αυξηθούν δραματικά (+25 μέρες) οι «τροπικές» νύχτες, με θερμοκρασία άνω των 20 βαθμών την άνοιξη και το καλοκαίρι.
Η ίδια μελέτη καταγράφει τις πιθανές επιπτώσεις για μια σειρά από αγροτικά προϊόντα της ελληνικής γης. Δυστυχώς, η πρωτοφανής μείωση της παραγωγής ελιάς και κατ΄ επέκταση ελαιολάδου στη λεκάνη της Μεσογείου, φαίνεται πως ήταν μόνο η αρχή. «Τη μεταβλητότητα της παραγωγής την περιμένουμε χρόνο με το χρόνο, ανάλογα με τις συνθήκες, αλλά η πτώση της παραγωγής φέτος ήταν κάτι πρωτόγνωρο, δεν πήραμε σχεδόν τίποτα», παρατηρεί, προσθέτοντας πως οι επιστήμονες αρχίζουν να επανεξετάζουν τη συνολική τους στάση απέναντι στο φαινόμενο, με την πρόβλεψη ότι μπορεί να παράγει αποτελέσματα ακόμη πιο επιβλαβή για την πρωτογενή παραγωγή.
Στο «μικροσκόπιο» των επιστημόνων βρίσκονται, μεταξύ άλλων το σιτάρι, η ντομάτα, το βαμβάκι, η πατάτα, το αμπέλι, το ρύζι, φρούτα εποχής και ο καπνός.
Τελικά είναι «το τέλος του κόσμου όπως το γνωρίζαμε»;
«Δεν θα έλεγα το τέλος του κόσμου, αλλά είναι η περίοδος αναθεώρησης αυτών που περιμέναμε και των προσδοκιών που είχαμε», απαντά ο κ.Μαυρομμάτης.
«Ο κόσμος μας είναι ένας ζωντανός οργανισμός και για πάντα θα μεταβάλλεται. Ο καιρός και το κλίμα έχουν απορυθμιστεί αλλά οι κοινωνίες μας μπορούν και πρέπει να προσαρμοστούν αν δεν θέλουμε να αλλάξει ριζικά ο σύγχρονος τρόπος ζωής», συμπληρώνει ο Σ.Ντάφης.
ΓΡΑΦΕΙ: Βασίλης Ιγνατιάδης
*Αναδημοσίευση από το εξαμηνιαίο freepress περιοδικό του ΚΘΒΕ «ΠΡΑΞΗ»
