Blade Runner
Γιατί οι συγγραφείς και οι σκηνοθέτες που ασχολούνται με ιστορίες του είδους βρίσκουν πιο εύκολο να φανταστούν ένα μέλλον σκοτεινό και δυστοπικό παρά ένα μέλλον ουτοπικό -όπου η ανθρωπότητα δεν επιβιώνει απλά, αλλά ζει στην καλύτερη εκδοχή ενός μέλλοντος που κάποτε μπορούσε μόνο να φανταστεί;
Κάπως έτσι καταλήξαμε με πλείστα παραδείγματα κινηματογραφικών τηλεοπτικών και λογοτεχνικών παραδειγμάτων που προβλέπουν ένα μέλλον σκοτεινό, μ’ έναν πλανήτη κατεστραμμένο, με τεράστιες και ακραίες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες και καλπάζουσα εγκληματικότητα. Ίσως γιατί ενδεχομένως -όπως έλεγε ο Mark Fisher- μπορούμε ίσως να φανταστούμε ακόμα και το τέλος του κόσμου, αλλά όχι το τέλος του καπιταλισμού; Και τι λέει για το σήμερα το γεγονός ότι τα σπουδαιότερα έργα επιστημονικής φαντασίας αποτελούν πιο εξελιγμένες και πιο ακραίες μορφές του δυστοπικού παρόντος;
Blade Runner Το αριστούργημα του Ridley Scott, βασισμένο σε ένα διήγημα του Philip K. Dick, ήρθε να αλλάξει μια για πάντα το τοπίο της κινηματογραφικής επιστημονικής φαντασίας. Η ταινία έμελλε να αποτελέσει ένα μνημειώδες έργο του οποίου οι επιρροές, τόσο σε θεματικό όσο και σε αισθητικό επίπεδο, παραμένουν και σήμερα διάχυτες σε μεγάλο κομμάτι της επιστημονικής φαντασίας. Η ταινία που έμελλε ν’ αποτελέσει τον χαρακτηριστικότερο εκπρόσωπο του υπο-είδους του κυβερνο-πανκ, συζητιέται και αναλύεται ακόμη και σήμερα, τόσο για τη συναρπαστική ιστορία πίσω από τη δημιουργία της, όσο και για τον πλούτο των ιδεών της που παραμένουν ακόμη επίκαιρες.
Brazil
Brazil Υπογράφοντας εν έτει 1985 τη σπουδαιότερη ίσως ταινία του, ο Terry Gilliam, ένας απ’ τους κορυφαίους παραμυθάδες που γνώρισε ποτέ το Hollywood, στήνει μια ιστορία που έρχεται να παντρέψει το καφκικό πνεύμα, με την ακαταμάχητα σουρεαλιστική ματιά και την υπέροχη μαξιμαλιστική αισθητική του. Μια ταινία που βρίσκει τον πρωταγωνιστή της (φανταστικός ο Jonathan Pryce) ν’ αναζητά τη γυναίκα της ζωής του μέσα από έναν μεταφορικό και συνάμα απόλυτα ρεαλιστικό γραφειοκρατικό λαβύρινθο, σ’ ένα κατάμαυρο, επίμονα απαισιόδοξο (εξού και το περίφημο φινάλε) αλλά και ταυτόχρονα σαρδόνια αυτοπαρωδικό δυστοπικό σύμπαν.
The Matrix Η πιο επιδραστική ταινία ολόκληρης της δεκαετίας του ‘90, αλλά και μια από τις πιο δημοφιλείς στην ιστορία της επιστημονικής φαντασίας, έμελλε να έρθει στη δύση της δεκαετίας. Το Matrix δεν άλλαξε απλά τον κινηματογράφο δράσης, αλλά έμελλε να δώσει και μια γερή ώθηση στο υποείδος τόσο της επιστημονικής φαντασίας όσο και του φανταστικού γενικότερα. Οι αδερφές Wachowski πάντρεψαν τις πλείστες αναφορές τους από τον κινηματογράφο και τα κόμιξ, για να δημιουργήσουν ένα μοναδικό σύμπαν όπου οι μηχανές έχουν πάρει τον έλεγχο και οι άνθρωποι ζουν σε μια παράλληλη ψηφιακή πραγματικότητα. Εκμεταλλευόμενες πλήρως τις δυνατότητες του μέσου, σμιλεύουν μια ιστορία με έντονα μεταμοντέρνα στοιχεία και με βασικά υλικά τους έναν πλούτο φιλοσοφικών ιδεών, ακραία στιλιζαρισμένη δράση και ένα έντονο αντισυστημικό πνεύμα, προειδοποιώντας για τους κινδύνους της τεχνολογίας χωρίς ωστόσο να πέφτουν σε τεχνοφοβικές ατραπούς, όπως πολλά άλλα έργα της επιστημονικής φαντασίας πριν απ’ αυτό.
Akira Μένοντας στη δεκαετία του ‘80, αλλά στρέφοντας το βλέμμα στην Ιαπωνία και τη μακρά παράδοση του animation, πέφτουμε πάνω στο Akira. Η μεταφορά του ομώνυμου manga του Otomo Kathsuhiro, αποτέλεσε τον δούρειο ίππο για την είσοδο των anime και των manga στην αμερικανική αρχικά, και στη συνέχεια στην ευρωπαϊκή αγορά. Στην ταινία, ένα μυστικό στρατιωτικό πρότζεκτ θέτει σε κίνδυνο την πόλη του Neo-Tokyo, με την αφήγηση ν’ ακολουθεί ένα από τα ατυχή θύματα αυτού του πρότζεκτ και τα μέλη της συμμορίας μηχανόβιων στην οποία ανήκει. Μία από τις πιο επιδραστικές ταινίες της λίστας και ένα από τα σπουδαιότερα κινηματογραφικά επιτεύγματα των 80s, το Akira αποτελεί ακόμη και σήμερα μια εξαιρετική επιλογή για μια πρώτη επαφή με το ιαπωνικό animation, αλλά και την επιστημονική φαντασία όπως την όρισαν οι δημιουργοί manga και anime εκείνης της δεκαετίας.
Stalker
Stalker Στο Stalker του Andrei Tarkovsky, τρεις άνδρες περιδιαβαίνουν τη μυστηριώδη «Ζώνη» σ’ ένα ακαθόριστο μετα-αποκαλυπτικό μέλλον, προκειμένου να διαπιστώσουν αν η φήμη ότι σ’ αυτό το μέρος μπορούν να εκπληρώσουν όποια επιθυμία έχουν είναι πραγματική. Πολυσυζητημένο, αναμφίβολα επιδραστικό και κινηματογραφικά ακαταμάχητο, το κομψοτέχνημα του σπουδαίου Ρώσου δημιουργού στέκει ακόμη σαν ένα μνημείο το δυστοπικού science fiction, ανοιχτό σε πολλαπλές αναγνώσεις και ερμηνείες, αποτελώντας παράλληλα μια θρησκευτική αλληγορία αλλά και ένα στοχασμό πάνω στην ίδια τη φύση του κινηματογράφου.
Γράφει ο Κώστας Καντόγλου
*Αναδημοσίευση από το εξαμηνιαίο freepress περιοδικό του ΚΘΒΕ «ΠΡΑΞΗ» (ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ- ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2022)
