Συνδυάζοντας χιούμορ, αλήθεια και δόσεις τραγικότητας, η έκθεση “SPLats” του εικαστικού Δημήτρη Φραγκάκη γίνεται η πρώτη φιλοξενία-παραγωγή που παρουσιάζεται σε έναν ολοκαίνουργιο χώρο εντός του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Με πρωταγωνιστές δημιουργίες των τελευταίων 3 ετών αλλά και μερικά παλαιότερα έργα του, ο καλλιτέχνης μας προσκαλεί να γνωρίσουμε έναν κόσμο στον οποίο ο άνθρωπος βουτά για να συναντήσει το υπερβατικό και να έρθει αντιμέτωπος με αναπάντητα υπαρξιακά ερωτήματα.
Πώς αισθάνεστε που τα έργα σας φιλοξενούνται στο CASE STUDIO, έναν νέο χώρο του MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, αφιερωμένο στην ανάδειξη νέων εικαστικών;
Το CASE STUDIO ήρθε και συμπλήρωσε στην Σύγχρονη Τέχνη ένα μεγάλο κενό που υπήρχε, όχι μόνο στην Θεσσαλονίκη, αλλά γενικότερα στην Ελλάδα. Η συνθήκη της παρουσίασης ατομικών ή ομαδικών εκθέσεων, νέων εικαστικών, υπό την αιγίδα ενός Μουσείου, είναι μια πραγματικά απίθανη ιδέα, γεμάτη φρεσκάδα, ουσία και υποσχόμενο όραμα. Είναι μεγάλη τιμή να εγκαινιάζω το CASE STUDIO, και ταυτόχρονα, να νιώθω την χαρά και την ευθύνη για μια “καλή αρχή” στο νέο εγχείρημα του Μουσείου. Είμαι σίγουρος ότι θα δούμε πολύ όμορφες εκθέσεις εκεί.
Μιλήστε μας λίγο για τον τίτλο SPLats. Πώς προέκυψε και τί σημαίνει για εσάς;
Ένα απόγευμα συναντηθήκαμε στο Εργαστήριό μου, με τον Γιάννη Μπόλη, τον επιμελητή της έκθεσης, συζητώντας μεταξύ άλλων, για την τελική επιλογή των έργων και την ρύθμιση κυρίως κάποιων τεχνικών ζητημάτων, όπως οι μεταφορές των έργων, ο φωτισμός της έκθεσης, ακόμη και για τον κατάλογο. Καθίσαμε μερικές ώρες, ψάχνοντας τίτλο, λέγοντας ο καθένας ό,τι του έρθει στο μυαλό και νιώθει ότι ταιριάζει με το υλικό της έκθεσης και με τις προθέσεις μας. Όσο περνούσε η ώρα, οι τίτλοι γίνονταν όλο και πιο σύνθετοι, γεμάτοι βαριές έννοιες και πολυπλοκότητα. Ήταν ξεκάθαρο για μένα, ότι δεν ήθελα έναν τίτλο με ψαγμένες έννοιες και πολύ ποίηση. Δεν θέλω να μπερδέψουμε τον κόσμο με άλλες έννοιες, του λέω, θέλω να με ρωτά ο κόσμος ποιος είναι ο τίτλος της έκθεσης και να απαντώ γρήγορα, με μια λέξη, χωρίς να χρειάζεται εξήγηση, ερμηνεία ή μετάφραση. “Σαν να κάνει Σπλατς στο νερό”, του λέω. “Αυτό μου αρέσει”, μου απαντά ο Γιάννης, “SPLats, ναι το κρατάμε!”. Μου άρεσε αμέσως και έμενα, εμπεριείχε πολλές αναγνώσεις και όλα αυτά που ψάχναμε: Την επαφή με το νερό, το ξάφνιασμα, την κατάβαση, την περιπαιχτική διάθεση, την παρακίνηση, το αυθόρμητο, την χαρά, το χειμαρρώδες, το επιθετικό, το ζωντανό, αλλά και το άχρονο. Με έναν αθόρυβο και κάπως μαγικό τρόπο, μια λέξη, μας εισήγαγε νοερά και φιλικά, σε ένα πεδίο γνώριμο, όμως με άγνωστες προεκτάσεις.
Ποιες θεματικές διατρέχουν τη συλλογή σας και ποιο είναι το σχόλιο που επιδιώκετε να κάνετε μέσα από αυτήν;
Το πρώτο SPLats ξεκινά με την θεματική της γέννησης και τον ερχομό του Ανθρώπου στον κόσμο. Η ζωή στην μήτρα είναι η πρώτη επαφή με το νερό, η πρώτη βουτιά χωρίς ανάσα και αυτή η προσέγγιση εκφράζεται με το επιτοίχιο γλυπτό “Mother”, μόλις μπαίνεις στην έκθεση. Στην συνέχεια, με μια σειρά έργων σε χαρτί, παρουσιάζονται σκηνές από την δράση του Ανθρώπου στην φάση κατανόησης πλέον του υπαρκτού κόσμου, του κόσμου της ύλης και πως αυτός οικειοποιείται με την ιδέα των μάταιων συμπαντικών ερωτημάτων της ύπαρξης, που ακόμη δεν έχουν απαντηθεί. Θα δούμε να γίνονται ακόμη, αναφορές στην αναζήτηση ταυτότητας, στην συμβίωση, στις μεθόδους επιβίωσης, ακόμη και στην διατήρηση της ευαισθησίας. Σε αυτό το σημείο, είναι που ο Άνθρωπος κατανοεί ότι, για να εξυψωθεί σε αυτόν τον κόσμο, χρειάζεται να αποκτήσει μια μορφή “εξοπλισμού” και έτσι, βρίσκει φορτωμένο τον εαυτό του με περισσότερα πράγματα απ’ ότι πραγματικά χρειάζεται, παραμένοντας προσκολλημένος στο “έδαφος”. Μια ακόμη μεγάλη θεματική είναι αυτή των Posters, που είναι έργα γρήγορης ζωγραφικής ή σχεδίου τα οποία φτιάχνω σε χαρτιά που βρίσκω τυχαία στην ανακύκλωση ή στα σκουπίδια. Τα έργα αυτής της σειράς καταγράφουν με χιούμορ, τραγικότητα και ενσυναίσθηση, ψυχολογικές συνθήκες, αναπάντεχες αντιδράσεις και τραύματα, κυρίως διαπροσωπικών σχέσεων. Είναι το σημείο της έκθεσης που όλοι χαμογελούν, με ένα εσωτερικό μειδίαμα. Σχολιάζουν επίσης το προνόμιο, να μπορείς να αλλάξεις χαρακτήρες και διαθέσεις, ανάλογα το μέρος που βρίσκεσαι και πως αυτό εμπλουτίζει την εμπειρία της ζωής. Στην τελευταία θεματική, θα δούμε γλυπτικές εγκαταστάσεις με κεραμικά που σχολιάζουν την σχέση του ανθρώπου με την Αγορά και την σωματική αναμέτρησή του με τον υλικό κόσμο, την Pop κουλτούρα και πώς τελικά εμφανίζεται η ανάγκη αποδόμησή της. Το γενικότερο σχόλιο που μπορεί να εκλάβει ο επισκέπτης είναι η αναγνώριση της εσωτερικής κενότητας του σύγχρονου Ανθρώπου, σε συνδυασμό με το σύγχρονο λανθάνον φαινόμενο της Ανηδονίας, δηλαδή της έλλειψης σωματικής συγκίνησης, σε έναν κόσμο που όλα είναι διαθέσιμα.
Στα έργα σας ο άνθρωπος παρουσιάζεται ως αέναος αναζητητής της ζωής. Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα για τους συμβολισμούς που χρησιμοποιείτε προκειμένου να αναδείξετε αυτή την πτυχή του;
Γενικά, οι κεντρικές φιγούρες της έκθεσης εμφανίζονται ως κολυμβητές ή ως άνθρωποι που έχουν ως σκοπό μια μορφή διερευνητικής κατάβασης, αλλά δεν νομίζω ότι είναι μόνο αυτό τελικά, οι προεκτάσεις είναι ποικίλες. Πολλές φορές σκέφτομαι ότι, ίσως το σημαντικό επίτευγμα των “κολυμβητών” μου, είναι η επαναφορά στην επιφάνεια, που δείχνει μια μορφή άνθισης ή μια επιστροφή στον Θόλο. Ο Θόλος είναι μια ακόμη ισχυρή φόρμα που εμφανίζεται σε πολλά από τα έργα μου, κάνοντας αναφορές στην υπέρβαση του υλικού κόσμου, στην υψηλή σκέψη, στην μυσταγωγία, στην επαφή με το ουράνιο και την νοητή εξύψωση. Χρησιμοποιώ αρκετές αναφορές σε πολύ γνώριμες φόρμες ή έννοιες, μου αρέσει αυτή η μικρή μετατόπιση ή αλλαγή κατεύθυνσης του γνώριμου. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στην επιτοίχια εγκατάσταση με τα κεραμικά υπερμεγέθη σκουφάκια θαλάσσης, που την ονόμασα “Bells”. Τα τσαλακωμένα σκουφάκια, μου θύμισαν χαλασμένες καμπάνες που δεν μπορούν να παράξουν δόνηση, δηλαδή επικοινωνιακό κάλεσμα ή όρεξη για ζωή. Ένιωσα ότι χρειάζονται έναν υπέρ-Άνθρωπο για να τα φορέσει και να τα επαναφέρει στο αρχικό σχήμα και μέσα από αυτή την διαδικασία, να δημιουργηθεί κάποιος ισχυρός συντονισμός με υπερβατικότητα. Έχουν την διάταξη του δειγματολογίου και πολλά φαίνονται επαναχρησιμοποιημένα, τονίζοντας ότι, οι ανησυχίες και οι ιστορίες των ανθρώπων, έχουν έντονη προϊστορία και συνεχώς επαναλαμβάνονται.
Το SPLats αποτελεί την πέμπτη ατομική σας έκθεση. Πώς έχετε εξελιχθεί μέσα από την πορεία αυτή;
Έχουν περάσει δέκα χρόνια από την δημιουργία της πρώτης μου ατομικής έκθεσης, με τίτλο “The Open Circle”, που θεωρώ ότι, επιστρέφοντας το βλέμμα πίσω, ήταν από τα ομορφότερα πράγματα που έχω φτιάξει. Ακολούθησε το “Snapshot’ , έπειτα το “Hey Pal” και τέλος οι “Oyster Eaters”. Δεν κάνω συχνά εκθέσεις, ειδικά ατομικές. Χρειάζεται να έχω ένα ισχυρό εννοιολογικό κίνητρο, μια ολοκληρωμένη και πυκνή δουλειά, για να προχωρήσω στην παρουσίαση. Έτσι έγινε και στο “SPLats”. Εργάστηκα στην θεματική του νερού και των κολυμβητών τα τελευταία τέσσερα χρόνια και στον τελευταίο 1,5 χρόνο, που μου είχε γίνει η πρόταση από το Μουσείο Συγχρονης Τέχνης, εμπλούτιζα συνεχώς τις υπάρχουσες θεματικές με νέα έργα, δημιουργώντας μια ενιαία αφήγηση. Οι ατομικές εκθέσεις, ωριμάζουν τον χαρακτήρα του εικαστικού, με έναν ιδιαίτερα ευαίσθητο τρόπο και γι’ αυτό δεν είναι καλό να γίνονται με βιασύνη. Άλλωστε, κάθε ατομική έκθεση, είναι μια κατάθεση για μια νέα εκδοχή της ομορφιάς, αυτή η διαδικασία είναι πολύπλοκη και για να συλληφθεί χρειάζεται ικανότητα και πολύ χρόνο.
Πώς βλέπετε την ολοένα αυξανόμενη παρουσία της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) στον χώρο του πολιτισμού και της δημιουργίας;
Πάντοτε πίστευα ότι όλα τα εργαλεια που υπάρχουν είναι διαθέσιμα προς καλλιτεχνική χρήση. Το ΑΙ είναι ένα νέο εργαλείο που ήδη οι εικαστικοί έχουν αρχίσει να το χρησιμοποιούν προς όφελος της δημιουργίας έργων Τέχνης και αυτό είναι θετικό. Είναι ξεκάθαρο ότι μια νέα εποχή ξεκινά, που φαίνεται ότι θα την χαρακτηρίσει η γρήγορη και η ανώδυνη λύση. Όμως ταυτόχρονα, χαρακτηρίζεται από χαλάρωση, ευκολία και έλλειψη ερευνητικού βάθους και ίσως αυτό είναι κυρίως που με ανησυχεί.
Κατά τη γνώμη σας, ποιες είναι βασικές προκλήσεις και τα δυνατά σημεία της Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης;
Στη Ελλάδα υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι σύγχρονοι Εικαστικοί με ενέργεια, ικανότητες, ποιότητα και δυναμική. Δεν έχουμε να ζηλέψουμε τίποτα από κάθε άλλη χώρα, σε αυτό τον τομέα. Η έλλειψη οργανωμένου συστήματος στήριξης και διαχείρισης της Τέχνης, που όλοι θα το έχουν ως κοινό παρονομαστή, νομίζω είναι ένα θέμα που πρέπει να εστιάσουμε στο μέλλον. Τα πιο δυνατά σημεία της Σύγχρονης Τέχνης, νομίζω είναι τα Ιδιωτικά Ιδρύματα, τα Μουσεία Σύγχρονης Τέχνης, τα δεκάδες Project Spaces, τα εκατοντάδες ημιυπόγεια δημιουργών που ετοιμάζουν το μέλλον και κάποιες γκαλερί Τέχνης που μπορούν ακόμη και κρατάνε την ποιότητά τους χωρίς να κάνουν εκπτώσεις.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
SPLats, Δημήτρης Φραγκάκης
Πού: Case Studio #1, MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Εγνατίας 154 εντός ΔΕΘ-Helexpo)
Επιμέλεια: Γιάννης Μπόλης
Διάρκεια έκθεσης: έως 1 Ιουνίου 2025
www.dimitrisfragakis.com
Φωτογραφίες: Λάζαρος Γραικός / Lazaros Grekos
Συνέντευξη στη Λία Κατσανά
