Όλα τα παιδιά θα βιώσουν στρες με τον ένα ή τον άλλο τρόπο και αυτό είναι κάτι που ως γονείς πρέπει να γνωρίζουμε και να αποδεχόμαστε. Με τους σύγχρονους ρυθμούς ζωής είναι αναπόφευκτο. Ωστόσο, μερικά παιδιά τείνουν να έχουν μια ιδιαίτερη «συμπάθεια» προς το άγχος, μια υπερευαισθησία και χρειάζονται θα έλεγα όχι περισσότερη βοήθεια, αλλά ιδιαίτερα λεπτούς χειρισμούς για να το ξεπεράσουν.
Συνήθως είναι ιδιαίτερα εγκεφαλικά. Αναλύουν καταστάσεις και περιστατικά στο μυαλό τους, δεν αφήνουν τίποτα να πέσει κάτω. Μπορεί παραδείγματος χάριν να χρειάζονται πολύ χρόνο για να προσεγγίσουν καινούρια παιδιά ή δραστηριότητες, γιατί σκέφτονται και προσπαθούν υπερβολικά: Σκέφτονται πώς θα τα δεχτούν τα άλλα παιδιά, πώς να τα προσεγγίσουν, τι θα γίνει αν χτυπήσουν, φοβούνται πολύ την αποτυχία. Με λίγα λόγια σκέφτονται πάντα το χειρότερο σενάριο και προσπαθούν να το προλάβουν, είτε έχοντας αυξημένο έλεγχο είτε αποφεύγοντας το αγχογόνο ερέθισμα. Σε αντίθεση με τα παιδιά που απλά ορμάνε και κάνουν αυτό που θέλουν, αυτά θα υπολογίσουν κάθε ενδεχόμενο και θα πλάσουν στο μυαλό τους φανταστικά σενάρια αποτυχίας ή κινδύνου.
Είναι συνήθως αρκετά τακτικά με τα πράγματά τους. Δεν δυσκολεύουν τους άλλους αλλά τον εαυτό τους. Σκέφτονται το χειρότερο σενάριο με ένα μόνιμο «αν» να αιωρείται πάνω από το κεφάλι τους: Αν δεν γράψω καλά; Αν με μαλώσει η κυρία; Αν μπει κλέφτης στο σπίτι; Παρεμπιπτόντως τον «κλέφτη» τον πλάθουν σαν εικόνα στο μυαλό τους και ως γνωστόν η φαντασία είναι πάντα πολύ πιο τρομακτική από την πραγματικότητα. Γιατί απλούστατα δεν υπάρχει τίποτα που μπορεί να κάνει κανείς για ένα φανταστικό πρόβλημα προκειμένου να το λύσει.
Αυτές οι σκέψεις είναι αυτόματες, επίμονες και κατακλύζουν το παιδί με ανησυχία. Συνήθως είναι αυστηρό με τον εαυτό του και νιώθει ενοχικά για πράξεις και σκέψεις του.
Ποιες είναι οι λύσεις μας
Καταρχάς όλα όσα αναφέρονται παραπάνω ισχύουν κατά κάποιο τρόπο και για τους ενήλικες. Τα ποσοστά των ενηλίκων που εμφανίζουν μια έξαρση του άγχους έως και αγχώδη διαταραχή, είναι πολύ, πολύ αυξημένα. Ειδικά στις ηλικίες των 30- 45, δηλαδή ακριβώς στη φάση ζωής που ανατρέφουμε παιδιά. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει ένας γονιός είναι να αναρωτηθεί αν βιώνει και ο ίδιος παρόμοια συναισθήματα. Σε αυτά τα πράγματα υπάρχουν συχνά κληρονομικότητα αλλά και αρνητικές μαθημένες συμπεριφορές στους γονείς από τους δικούς τους γονείς… Πρέπει λοιπόν να δουλέψουν οι ίδιοι οι γονείς με τον εαυτό τους, να βρουν εναλλακτικούς τρόπους σκέψης επάνω στα καθημερινά προβλήματα. Σίγουρα είναι δύσκολο. Σίγουρα υπάρχουν φοβερές αντιστάσεις, ειδικά σε άτομα που έχουν αντίστοιχα μεγαλώσει με γονείς που θεωρούν κάθε αναποδιά ατυχία, βάσανο, διαρκή ταλαιπωρία και επιλέγουν να επικεντρώνονται στα δύσκολα και αρνητικά κάθε κατάστασης. Αν εμείς οι γονείς έχουμε αρνητική στάση απέναντι στη ζωή αυτό είναι κάτι που τα παιδιά το μαθαίνουν βιωματικά.
Με τα αγχώδη παιδιά κάνουμε το ακριβώς αντίθετο από ό,τι με ένα χαλαρό αποδιοργανωμένο παιδί. Τα αφήνουμε χαλαρά… Δεν πειράζει αν δε διαβάσεις καμιά φορά, δεν πειράζει αν δεν συμμαζέψεις καμία φορά, όλοι έχουμε δικαίωμα να το ρίξουμε και λίγο έξω. Έχασες το καπέλο σου; Θα πάρουμε άλλο. Μάλωσες με τη φίλη σου; Όλα θα βρουν τον δρόμο τους. Όπως λέει σε ένα πολυδιαβασμένο βιβλίο του ο αγαπητός συγγραφέας Γιούνας Γιούνασον «Όλα θα γίνουν όπως γίνονται πάντα» και αυτή πρέπει να είναι η κεντρική μας φιλοσοφία. Όσο στραβά και να πάνε τα πράγματα πάντα στο τέλος βρίσκουν το δρόμο τους.
Επίσης εξηγούμε πως είναι φυσιολογικό να αγχωνόμαστε, να φοβόμαστε, να μας ενοχλεί μια απρόοπτη άσχημη εξέλιξη.Αλλά έχουμε τη δύναμη μέσα μας να αντιμετωπίζουμε τα πάντα στη ζωή. Δεν κατηγορούμε τον εαυτό μας ούτε προσπαθούμε να αλλάξουμε. Η ενέργεια που σπαταλάμε για να μη σκεφτόμαστε αρνητικά είναι αυτή που τροφοδοτεί τις αρνητικές σκέψεις. Πρέπει να μάθουν τα αγχώδη παιδιά μας να μην προσπαθούν υπερβολικά.
Ωστόσο, είναι απαραίτητο να εκτίθενται σταδιακά στο άγχος. Τα προστατεύουμε από υπερβολικά αγχώδεις καταστάσεις, αλλά ταυτόχρονα τα ενθαρρύνουμε να αντιμετωπίζουν σταδιακά αυτό που τους αγχώνει. Φροντίζουμε να μένουμε πάντα στη μέση. Ούτε υπερβάλλουμε στις απαιτήσεις μας ούτε τις μειώνουμε υπερβολικά. Δίνουμε με το παράδειγμά μας ένα αληθινό και θετικό πρότυπο προς μίμηση και αντιμετωπίζουμε τις αντιξοότητες με χιούμορ αλλά και με σεβασμό στις ανησυχίες του παιδιού μας. Κρατάμε μια στάση σχετικά ουδέτερη, χωρίς να δείχνουμε υπέρμετρη ανησυχία.
Ασκήσεις χαλάρωσης μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά την ώρα που έρχονται αντιμέτωπα με το αγχογόνο ερέθισμα. Επίσης, πρέπει να μάθουν να μη χάνουν την ψυχραιμία τους. Σε αυτό βοηθά πολύ η ενθάρρυνση, η διαβεβαίωση ότι είναι ασφαλή και ότι μπορούν να τα καταφέρουν, καθώς και η εκλογίκευση του φόβου.
Γονείς μη χάνετε το κουράγιο σας. Είναι σίγουρο πως με τη δική σας συμπαράσταση και βοήθεια τα πράγματα μπορούν να πάνε πολύ καλύτερα. Αν ωστόσο χρειάζεται η βοήθεια των ειδικών (επίμονα συμπτώματα με διάρκεια πάνω από 6 μήνες που επηρεάζουν την καθημερινότητα του παιδιού) υπάρχουν και οι ειδικοί. Οι τελευταίες έρευνες πάντως δείχνουν πως τα ποσοστά άγχους μειώνονται εντυπωσιακά στα παιδιά όταν θα δουλέψουν οι ίδιοι οι γονείς με τον εαυτό τους.
Γράφει η Άλκηστις Κεπαπτσόγλου, Ψυχολόγος
*Αναδημοσίευση από το εξαμηνιαίο freepress περιοδικό του ΚΘΒΕ «Πράξη» (Καλοκαίρι-Φθινόπωρο 2018 )
