Η συζήτηση γύρω από τα παραμύθια με δυσάρεστο τέλος είναι διαχρονική. Πολλοί γονείς αναρωτιούνται αν χρειάζεται ένα μικρό παιδί να μπει στη διαδικασία να ακούσει μία θλιβερή ιστορία. Κι αν τελικά την ακούσει θα «γράψει» στην παιδική του ψυχή και με ποιο τρόπο;
Θυμάμαι τη μαμά μου να μαλώνει τη γειτόνισσα όταν εκείνη έπαιρνε από τα χέρια του παιδιού της το παραμύθι «Το κοριτσάκι με τα σπίρτα». Αστειευόμενη της έλεγε «δεν ξέρει ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και ξέρεις εσύ;», για να λάβει την απάντηση «δε βλέπω το λόγο ένα εφτάχρονο να κλαίει για μια φανταστική ιστορία». Κι όμως πόσοι από εμάς με την αφορμή αυτής της ιστορίας δε διαχειριστήκαμε τις έννοιες αδικία, φτώχια, πλεονεξία, όπως αυτές μπορούσαν να εξηγηθούν μέσα στο παιδικό μας μυαλό. Τι νόημα θα είχε αν όλα τα παραμύθια του κόσμου είχαν ευτυχισμένο τέλος, όταν στην αληθινή ζωή μπορούν να επιβεβαιωθούν τα χειρότερα σενάρια;
Χρόνια μετά στην εφηβεία, μία καθηγήτρια φιλόλογος διαφωνούσε με ένα συμμαθητή για το παραμύθι ενός ιάπωνα συγγραφέα. Μας δόθηκε ως παράλληλο κείμενο στο μάθημα της λογοτεχνίας. Η ιστορία απ’ ότι θυμάμαι μιλούσε για ένα φτωχό αγόρι που έχασε το μεροκάματο του στο δρόμο. Από το φόβο να γυρίσει πίσω στην οικογένεια με άδεια χέρια περιπλανήθηκε μέσα σε δρόμους ώσπου να βρει μια λύση. Τότε συνάντησε ένα κακό πνεύμα που του έδωσε ένα γρίφο. Αν τον έλυνε θα κέρδιζε το δρόμο της επιστροφής και κατ επέκταση τη ζωή του, αν όχι θα τον παγίδευε για πάντα στη δούλεψη του. Το παιδί αποδέχτηκε την πρόκληση αλλά το γρίφο δε τον έλυσε ποτέ. Η διαφωνία ήταν έντονη ωστόσο εποικοδομητική. Επρόκειτο για μία ιστορία διδακτική ή για μια μελό αποτύπωση μιας φανταστικής πραγματικότητας που δε είχε κάτι να μας μάθει;
Έτσι φτάσαμε στο σήμερα. Δεν είναι ούτε δέκα μέρες που είδαμε με μαθητές μου την χριστουγεννιάτικη ιστορία «Ένα δέντρο μια φορά». Σε σκηνοθεσία Παναγιώτη Ράππα, μουσική Δημήτρη Παπαδημητρίου και αφηγητή το Διονύση Σαββόπουλο. Το οπτικοποιημένο παραμύθι του Ευγένιου Τριβιζά έμοιαζε και ήταν η ιδανική επιλογή για εργασία, σκέψη και συζήτηση. Μια μαθήτρια πρώτης δημοτικού μου είπε παραπονιάρικα «Μα κύριε η ιστορία είναι πολύ λυπητερή», πριν προλάβω να αποκριθώ ένας συνομήλικος συμμαθητής, της απάντησε «Ε και… εσύ πάντα χαρούμενη είσαι;». Κι αυτή είναι η πραγματικότητα. Μερικά πράγματα δε χρειάζεται να αναλυθούν παραπάνω. Όπως στη ζωή δε συμβαίνουν μόνο ευχάριστα, έτσι στα παραμύθια, τις παιδικές ταινίες και τη μυθοπλασία γενικότερα, δε γίνεται να προβάλλεται ένα μόνιμα ωραιοποιημένο και εξιδανικευμένο πρότυπο ζωής. Γιατί πολύ απλά δεν υπάρχει! Μια βόλτα στη γιορτινή αγορά ή ένα ζάπινγκ στην τηλεόραση μπορεί να κρύβει πιο άγριες εικόνες από το πιο σκληρό παραμύθι.
Καλά Χριστούγεννα σε όλους με υγεία και αγάπη.
Γράφει ο Χρήστος Κρανιώτης .
Ποιητής, συγγραφέας και υπεύθυνος του εργαστηρίου ζωγραφικής Kristiboni (www.kristiboni.gr)
