Η βεβαιότητα της τέχνης σε έναν αβέβαιο κόσμο

Η ταυτότητά μας διαμορφώνεται και μεταλλάσσεται μέσα από την τέχνη, για να βρει νόημα στη σημερινή πραγματικότητα που αλλάζει διαρκώς, χωρίς να αφήνει τίποτα σταθερό στο πέρασμά της. Ξεχωριστοί δημιουργοί από διαφορετικούς καλλιτεχνικούς χώρους αναρωτιούνται, προβληματίζονται, μιλούν για τη δύναμη της τέχνης και δίνουν τη δική τους απάντηση στο ερώτημα:

“Μπορεί η τέχνη να σώσει τον κόσμο;“

Monsieur Minimal
Τραγουδοποιός

Η τέχνη σώζει αυτούς που την υπηρετούν κι όσους τυχερούς έχουν τη δυνατότητα να την παρακολουθήσουν, να την αντιληφθούν και να την αξιολογήσουν. Αυτοί είναι όσοι έχουν εξασφαλίσει βασικές ανάγκες κι αγαθά μιας αξιοπρεπούς διαβίωσης όπως σίτιση, ελευθερία, Ειρήνη, μόρφωση κι όχι εξειδίκευση και δημοκρατία. Αγαθά που δεν θεωρούνται πλέον δεδομένα στην παρούσα παγκόσμια κατάσταση. Η τέχνη λοιπόν είτε δεν μπορεί να φτάσει, είτε δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή στην πλειοψηφία της κοινωνίας, έτσι ώστε να γίνει κίνημα και να μεταδώσει εκείνα τα μηνύματα που θα διεγείρουν τις κοινωνίες για να διεκδικήσουν μια καλύτερη ζωή. Η μάζα αρκείται στα πολύ εύπεπτα διασκεδαστικά προϊόντα που προωθούνται από τα mainstream media και συνήθως δημιουργούν μια υποκουλτούρα, μια μιζέρια κι έναν οπαδισμό στην κοινωνία.

Εβίτα Ναλμπαντίδου
Μουσικός

Ωραίο δεν θα ήταν; Φαντάζεστε δηλαδή με μουσική να σταματούν οι πόλεμοι και με ζωγραφική να γιατρεύονται οι ασθένειες; Μακάρι να γινόταν αλλά δυστυχώς μόνο σε έναν ουτοπικό κόσμο. Η τέχνη αυτό που κάνει είναι να μεγαλώνει τη χαρά και να μαλακώνει τον πόνο και αυτό ίσως είναι αρκετό. Δεν είναι τυχαίο δηλαδή ότι η τέχνη έχει μία συμπληρωματική σχέση με τις κρίσεις. Σκεφτείτε τη μουσική, την ποίηση, τη λογοτεχνία ή τη ζωγραφική που γίνονται στις δύσκολες περιόδους της ιστορίας. Και ακόμη και αν ένα τραγούδι δεν μπορεί να σώσει όλο τον κόσμο, ίσως ο καθένας μας έχει το δικό του τραγούδι-σωσίβιο να «πιάνεται» όταν όλα είναι μαύρα. Εγώ σίγουρα έχω δύο-τρία!

Χρήστος Δημητρίου
Φωτογράφος

Όταν ο Ντοστογιέφσκι έγραφε στον «Ηλίθιο» ότι η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο, δεν μπορούσε ίσως να φανταστεί ότι αυτή του η φράση θα γινόταν viral στις μέρες μας. Εκατόν πενήντα χρόνια μετά, και ενώ ο κόσμος παλεύει να σωθεί από τον ίδιο του τον εαυτό, η ΠΡΑΞΗ παραφράζει το ερώτημα του Ντοστογιέφσκι: «Μπορεί η τέχνη να σώσει τον κόσμο;» Η τέχνη έχει την ιδιότητα, τη δύναμη να μετουσιώνει το προσωπικό σε οικουμενικό. Να μετατρέπει τη βεβαιότητα σε ερωτηματικό, να μεταμορφώνει το συναίσθημα σε κίνητρο. Βέβαια, τίποτα από αυτά δεν έχει εξουσία. Δεν έχουν τη δύναμη τα συναισθήματα και οι απορίες μας για τον κόσμο να αλλάξουν τα τρέχοντα. Είναι όμως βέβαιο ότι αυτά δημιουργούν το πλαίσιο, ώστε να θέτουμε ερωτήματα για το παρόν και να ενεργοποιηθούμε για το μέλλον. Η τέχνη, παιδί του καιρού της, παρατηρεί το ελάχιστο κι όμως μέσα από αυτό καθρεφτίζει την κοινωνία. Ας παραμείνουμε μέσα στην παρηγορητική αγκαλιά της. Και ας γίνουμε μέσα από αυτή μια γέφυρα ανάμεσα στον εαυτό μας και τον κόσμο.

Νικόλας Κουτσοδόντης
Ποιητής, Μεταφραστής

Κατά τον Βρετανό ποιητή Christopher Caudwell, το «εγώ» στην τέχνη είναι στην πραγματικότητα το «εγώ» του κοινωνικοποιημένου ανθρώπου. Η τέχνη αποτελεί την συνειδητή παρέμβαση του ατόμου/καλλιτέχνη στον κοινό κόσμο του ενστίκτου και του συναισθήματος, δηλαδή του οικουμενικού συναισθήματος της κοινωνίας, αφ’ ης στιγμής που ο καλλιτέχνης, στην προσπάθεια του να επικοινωνήσει αυτό που αισθάνεται, την πραγματικότητα που προσλαμβάνει, παράγει αλλαγές στην πράξη στον τρόπο που νιώθει και αντιλαμβάνεται τον κόσμο ένα άλλο άτομο. Δεν πιστεύω σε έναν κόσμο που σώζεται, αλλά σε έναν κόσμο που αλλάζει και κινείται. Η τέχνη, λοιπόν, μπορεί να μας βοηθήσει να έρθουμε σε επαφή με το απύθμενο του ανθρώπινου παγκόσμιου συναισθήματος και να αποκαλύψει τα βαθύτερα όνειρα, τις ευχές, τις ανάγκες του ανθρώπου, όσους πόθους φωλιάζουν μέσα στα ένστικτα, μέσα στην ψυχή του και να τον κινητοποιήσει αναλόγως. Και με τον τρόπο αυτό μπορεί να αποκαλύψει τελικά το καλύτερο κομμάτι του, το πιο ανθρώπινο, για έναν κόσμο πιο ασφαλή, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Στρατής Ταυλαρίδης
Εικαστικός

Η τέχνη έχει τη δυνατότητα μέσα στους καιρούς να λειτουργεί άλλοτε ως εφαλτήριο και άλλοτε σαν αντίδοτο. Το αγαθό που μας προσφέρεται μέσω της τέχνης δεν δίνεται άνευ κόπου αν ο ίδιος ο άνθρωπος δεν παλέψει. Η τέχνη μπορεί να στρέψει το βλέμμα του θεατή προς τη κατεύθυνση που έχει επιλέξει ο καλλιτέχνης. Να σου προσφέρει τον χώρο και τον χρόνο να αφουγκραστείς την κοινωνία. Να πάρεις μια βαθιά ανάσα και, σαν την κινητήρια δύναμη που δίνει το οξυγόνο στον άνθρωπο, να σε οδηγήσει προς την ατομική δράση και κατά επέκταση στην επούλωση του τραύματος που κουβαλάει ο καθένας μας. Η τέχνη δεν μπορεί να σώσει τον κόσμο γιατί δεν είναι αυτός ο ρόλος της. Η τέχνη είναι το όχημα που θα οδηγήσει τον άνθρωπο προς την αλλαγή. Ο άνθρωπος θα σώσει τον κόσμο. Ο άνθρωπος τον δημιούργησε, ο άνθρωπος τον καταστρέφει και ο άνθρωπος θα τον σώσει.

Στέφανος Δημουλάς
Χορευτής, Χορογράφος, Ηθοποιός

Η τέχνη δεν μπορεί να σώσει τον κόσμο – δεν είναι και ο Superman. Αλλά… Η τέχνη έχει τη δύναμη να αγγίζει τις πιο βαθιές γωνιές της ανθρώπινης ψυχής και να επαναστατεί απέναντι στην αδικία, τη θλίψη και την αβεβαιότητα. Σε κάθε της μορφή, από τον χορό και το θέατρο μέχρι τη μουσική και τη ζωγραφική, όταν η τέχνη συνδυάζεται με συναίσθημα, μπορεί να γίνει η φωνή εκείνων που δεν έχουν τη δυνατότητα να μιλήσουν και να φωτίσει τις αδικίες που μας περιβάλλουν. Η τέχνη δεν μπορεί να σώσει τον κόσμο – δεν είναι και ο Chuck Norris. Αλλά… Η τέχνη είναι μια δύναμη μετασχηματισμού. Μπορεί να μας ενώνει, να μας εμπνέει και να μας προτρέπει σε δράση. Διαθέτει σημαντική εκπαιδευτική δύναμη και αποδεικνύει ότι η πολιτιστική βιομηχανία είναι εξίσου κρίσιμη και οικονομικά σημαντική όσο κάθε άλλος τομέας. Η τέχνη δεν μπορεί να σώσει τον κόσμο – δεν είναι και ο τεχνικός για το Wi-Fi. Αλλά… Ο άνθρωπος και οι αποφάσεις του, εμπνευσμένες από την τέχνη, μπορούν.

Αριάδνη Καπελιώτη
Φυσικός, Σχεδιάστρια Κοσμημάτων

Πιστεύω στη δύναμη της τέχνης, κυρίως γιατί εμπεριέχει την αγάπη. Η τέχνη δεν σώζει τον κόσμο μόνη της, αλλά μπορεί να είναι ένας καταλύτης που εμπνέει τους ανθρώπους να αναλάβουν δράση για να το κάνουν αυτοί. Η αγάπη είναι η κινητήριος δύναμη πίσω από κάθε καλλιτεχνική διαδικασία που αγγίζει τις ψυχές των ανθρώπων. Όταν κάποιος δημιουργεί ή απολαμβάνει την τέχνη, ανοίγει την καρδιά του και καλλιεργεί την ενσυναίσθηση. Μέσα από την τέχνη, βλέπουμε τον κόσμο με τα μάτια του άλλου, νιώθουμε τα συναισθήματά του και αυτό μας ενώνει σε ένα κοινό ανθρώπινο βίωμα. Η τέχνη έχει τη μοναδική ικανότητα να εμπνέει, να προκαλεί σκέψη, να κινητοποιεί. Μπορεί να μην σώσει τον κόσμο με την κυριολεκτική έννοια του όρου, αλλά έχει τη δύναμη να μεταμορφώσει συνειδήσεις και να καλλιεργήσει ένα καλύτερο, πιο ανθρώπινο μέλλον. Με τον τρόπο αυτό, ίσως αποτελεί έναν από τους πιο ισχυρούς μοχλούς αλλαγής που διαθέτουμε. Αν η τέχνη μας διδάσκει να αγαπάμε πιο βαθιά, τότε σίγουρα μπορεί να συμβάλλει στη σωτηρία του κόσμου, γιατί η αγάπη είναι η πιο ισχυρή δύναμη.

Χάρης Φραγκούλης
Ηθοποιός, Σκηνοθέτης

Η τέχνη είναι η μορφή της δίψας για το άλλο. Αν δεν την έχεις πώς να σε ξεδιψάσει; Σου δείχνει ποιος είσαι. Εξού και η κάθε εποχή έχει την τέχνη της που είναι αδέκαστος δείκτης της άνθισης ή του μαρασμού της. Αν θες να βρεθείς, είναι ο ζόρικος βοηθός σου. Αν δεν θες, είναι ο ανακουφιστικός εχθρός σου. Όχι δεν μπορεί να σώσει έναν κόσμο που δεν θέλει να σωθεί. Αλλά η πίστη ότι μπορεί, μπορεί να κάνει κάποιον ολόκληρο, σώο, να τον σώσει.

Ρούλα Πατεράκη
Ηθοποιός, Σκηνοθέτις