Πιστός σύντροφος, φύλακας, τετράποδη παρέα… Εδώ και 15 χιλιάδες χρόνια, όταν κι εξημερώθηκε για πρώτη φορά, ο σκύλος συνιστά τον καλύτερο φίλο του ανθρώπου, προστατεύοντάς τον από κάθε λογής κίνδυνο και προσφέροντάς του απλόχερα αγάπη και στοργή.
Κάποια σκυλιά, όμως, δεν έχουν μόνο τον ρόλο του αγαπημένου κατοικίδιου. Από τη μέρα της γέννησής τους, εκπαιδεύονται και ανατρέφονται με σκοπό την φροντίδα ή την παροχή βοήθειας σε ανθρώπους που το έχουν πραγματικά ανάγκη. Οι σκύλοι αυτοί είναι γνωστοί με τον τίτλο «σκύλοι εργασίας».
Με ποιον τρόπο βοηθούν οι σκύλοι εργασίας;
Ανάλογα με το είδος της υπηρεσίας που προσφέρουν, οι σκύλοι εργασίας διακρίνονται σε δύο κύριες κατηγορίες: τους σκύλους-οδηγούς τυφλών και τους σκύλους-βοηθούς. Ενώ οι πρώτοι ειδικεύονται στην καθοδήγηση ατόμων με προβλήματα όρασης, οι δεύτεροι συντροφεύουν και βοηθούν κυρίως παιδιά με ορατές αναπηρίες (κινητικές, απώλεια μέλους κλπ.) αλλά και με μη-ορατές αναπηρίες, όπως κώφωση, επιληψία, διαβήτη ή αυτισμό. Με βάση τις δυσκολίες του ατόμου που φροντίζει, κάθε σκύλος-βοηθός λαμβάνει εξατομικευμένη εκπαίδευση, έτσι ώστε να αναγνωρίζει προβληματικές συμπεριφορές και, παρεμποδίζοντας το ίδιο το άτομο ή ειδοποιώντας τους φροντιστές του, να τις αποτρέπει.
Ωστόσο, η εκπαίδευση ενός σκύλου-βοηθού δεν είναι απλή υπόθεση. Η αρχική επιλογή πραγματοποιείται από έναν μικρό μόνο αριθμό φυλών εργασίας, όπως τα Labrador, τα Golden Retriever, τα Γερμανικά Ποιμενικά ή τα Papillion, λόγω των αυξημένων ικανοτήτων τους και της εμπειρίας των εκπαιδευτών με τις συγκεκριμένες ράτσες. Τα σκυλιά αυτά γεννιούνται και μεγαλώνουν σε ειδικά εκτροφεία και ακολουθούν ένα αυστηρά καθορισμένο πρόγραμμα ανατροφής, με στόχο την ένταξή τους στην Πυροσβεστική, σε Σώματα Ασφαλείας ή την μετέπειτα εκπαίδευσή τους ως σκύλοι εργασίας. Σε ηλικία 6 με 7 εβδομάδων, τα κουτάβια ελέγχονται από ειδικούς εκπροσώπους σχολών για σκύλους-βοηθούς, και επιλέγονται βάσει του οικογενειακού ιστορικού τους, των επιδόσεών τους σε τεστ προσωπικότητας, αλλά και την γενικότερη κατάσταση της υγείας τους.
Πώς εκπαιδεύεται ένας σκύλος-βοηθός;
Αφού αξιολογηθούν και επιλεγούν, οι εκπαιδευτές παίρνουν τα κουτάβια από τις μητέρες τους και η εκπαίδευση ξεκινά αμέσως. Η πρώτη φάση ονομάζεται Puppy School και επικεντρώνεται στην εξοικείωση του σκύλου με μία ποικιλία ερεθισμάτων, όπως ήχους ή αντικείμενα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης του σκύλου και στην κοινωνικοποίησή του, μία διαδικασία η οποία διαρκεί περίπου 1 χρόνο και περιλαμβάνει την έκθεσή του σε όσο το δυνατό περισσότερους χώρους και εμπειρίες. Στόχος όλης αυτής τη προσπάθειας αποτελεί η διαμόρφωση ενός σκύλου-βοηθού με ισορροπημένη προσωπικότητα και χωρίς φοβίες, που να εκτελεί άριστα τις βασικές εντολές υπακοής.
Κατά τη δεύτερη φάση, τα σκυλιά διδάσκονται ακόμα πιο δύσκολες εντολές, και, ανάλογα με τις κλίσεις τους, ακολουθούν μία πιο εξειδικευμένη εκπαίδευση βάσει των αναγκών του ατόμου που πρόκειται να υποστηρίξουν. Στα 2 με 2,5 χρόνια του προγράμματος, τα σκυλιά αξιολογούνται σε καθημερινή βάση, ενώ η εκπαίδευση είναι τόση εντατική που μόνο ένα στα τρία σκυλιά καταφέρνει να την ολοκληρώσει!
Στο τέλος του προγράμματος, κάθε σκύλος-βοηθός αντιστοιχείται σε συγκεκριμένα παιδιά από τη λίστα αναμονής του οργανισμού. Όμως, επειδή οι χειριστές του σκύλου δεν είναι τα παιδιά αλλά οι γονείς ή οι φροντιστές τους, είναι απαραίτητη και η δική τους εκπαίδευση για τον έλεγχο του σκύλου. Η διαδικασία αυτή διαρκεί περίπου ένα μήνα, στο τέλος του οποίου πιστοποιούνται βάσει νομοθεσίας και αποκτούν πρόσβαση σε όλους τους χώρους με τη συνοδεία του σκύλου-βοηθού. Για να μην ξεχάσει όσα έχει μάθει, ο σκύλος-βοηθός και η οικογένειά του ελέγχονται κάθε 3, 6 και 12 μήνες, ενώ, όσο αλλάζουν οι ανάγκες του παιδιού κατά την ανάπτυξή του, αλλάζει και βελτιώνεται αντίστοιχα η εκπαίδευση του σκύλου.
Για τους σκύλους-βοηθούς, η προσφορά των υπηρεσιών τους είναι κάτι παραπάνω από δουλειά. Καθώς έχουν μεγαλώσει μαθαίνοντας να εργάζονται, αφενός βλέπουν τη διαδικασία της εκπαίδευσης ως παιχνίδι, και αφετέρου απολαμβάνουν πολύ να φροντίζουν τους ιδιοκτήτες τους. Πάνω απ’ όλα όμως, χαίρονται να προσφέρουν ανιδιοτελώς την αγάπη τους στα παιδιά που βοηθούν, χτίζοντας έτσι μία σχέση ζωής μαζί τους και μία αχώριστη φιλία.
*Ευχαριστούμε για τις πληροφορίες την κα Έλενα Παλάγκα, εξειδικευμένη εκπαιδεύτρια σκύλων-βοηθών για άτομα με αναπηρία και ιδρύτρια του Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού Nina Service Dogs.
Γράφει η Λία Κατσανά