Τα παιδιά με γονείς που φωνάζουν τείνουν να έχουν χαμηλότερη αυτοπεποίθηση, μεγαλύτερα ποσοστά επιθετικότητας και η πλειοψηφία αυτών, το 73% περίπου, θα φωνάξει αργότερα εξίσου δυνατά στα δικά του παιδιά και στους οικείους του. Πρόσφατα στην Guardian δημοσιεύθηκε έρευνα ψυχιάτρων που υποστηρίζει ότι οι φωνές στο σπίτι μπορεί να προκαλέσουν βλάβη ακόμη και στην ακοή ή και στην εγκεφαλική λειτουργία ενός παιδιού.
Πρόκειται για υπερβολή; Eν μέρει ναι. Δεν υπάρχει γονιός που δεν έχει φωνάξει στα παιδιά του. Είναι κάτι παραπάνω από συνηθισμένο να λύνουμε τις διαφορές μας με φωνές. Ποια είναι όμως η λεπτή γραμμή ανάμεσα στη λεκτική κακοποίηση – ουρλιαχτά των γονέων και τις «αθώες» φωνές αυτών που βρίσκονται σε απόγνωση; Είναι τεράστιο το ποσοστό των γονέων που νιώθει αυτή την έλλειψη αυτοελέγχου να δηλητηριάζει την οικογενειακή ζωή. Κανένας τους δε θέλει να φωνάζει και όλοι βιώνουν τεράστιες ενοχές και προβληματισμό για τη συμπεριφορά τους.
Βασικοί «ένοχοι» θεωρούνται συνήθως οι μητέρες που περνούν τον περισσότερο χρόνο με τα παιδιά. Μια γυναίκα που ζει μια γεμάτη ζωή, που έχει βοήθεια και συναισθηματική στήριξη θα τα καταφέρει καλύτερα από μία μητέρα που βιώνει μια κακή σχέση, που δεν έχει ηθική και πρακτική στήριξη από το περιβάλλον της. Οι άντρες, λειτουργώντας συνήθως συμπληρωματικά, θα φωνάξουν εξίσου, αναλογικά με το χρόνο που περνάνε με τα παιδιά, καθώς βιώνουν κι αυτοί άγχος για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, για τα προβλήματα της καθημερινότητας και για το ρόλο τους στην οικογένεια.
Σίγουρα, δεν διαθέτουν όλοι ούτε την ίδια υπομονή ούτε την ίδια ωριμότητα. Αλλά η προσωπικότητα εξελίσσεται. Οι αντιπαραθέσεις σε μια οικογένεια είναι αναπόφευκτες και φυσιολογικές. Όπως μαλώνουν τα ζευγάρια έτσι μαλώνουν και οι γονείς με τα παιδιά. Η ειδοποιός διαφορά είναι πως μετά την αντιπαράθεση στις οικογένειες υψηλής αυτοπεποίθησης θα ακολουθήσουν θετικές συμπεριφορές τρυφερότητας, εγγύτητας, χιούμορ, μια ειλικρινής συγγνώμη, μια εξήγηση. Σημασία έχει δηλαδή εάν ξεπερνούν τις δυσάρεστες καταστάσεις ή ζουν σε μια μόνιμη και διαρκή μιζέρια, επικεντρώνοντας στο άσχημο και ροκανίζοντας τη συζυγική και γονεϊκή σχέση.
Ένα άλλο στοιχείο που διαχωρίζει τη φωνή από τη λεκτική κακοποίηση είναι το περιεχόμενο του λόγου ενός «έξαλλου» ενήλικα. Είναι τελείως διαφορετικό να φωνάζει κανείς «είμαι έξαλλος/η μαζί σου» από το «μου έχεις καταστρέψει τη ζωή» ή «μακάρι να μην είχες γεννηθεί». Η συχνότητα και η ένταση παίζουν επίσης ρόλο. Είναι κάτι που συμβαίνει με το παραμικρό και σε μόνιμη βάση ή κάτι που συμβαίνει λιγότερο συχνά και με πιο σοβαρή αιτία;
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει ο κάθε γονιός είναι να καταλάβει ότι μπορεί να γίνει καλύτερος. Τα ζευγάρια να στηρίζουν και όχι να επικρίνουν ο ένας τον άλλο. Έτσι αποκτούν αυτοπεποίθηση και θωρακίζονται απέναντι στον θυμό και τα ξεσπάσματα. Ο κάθε γονιός πρέπει να φτιάξει το δικό του μοναδικό σχέδιο δράσης για τις στιγμές που δεν αντέχει άλλο… Να είμαστε προνοητικοί και να προλαβαίνουμε τα χειρότερα. Είναι ακριβώς όπως κάνουμε με ένα σεισμό ή μια φωτιά. Φροντίζουμε από πριν για την κρίσιμη ώρα.
Το πλάνο δράσης μπορεί να περιλαμβάνει:
Έναν τρόπο να ελέγξουμε το άγχος μας. Να παραμείνουμε ψύχραιμοι απέναντι στο κλάμα, τη γκρίνια, την ανάρμοστη συμπεριφορά. Αυτός ο τρόπος μπορεί να είναι ασκήσεις χαλάρωσης ή κάποιος διασπαστικός παράγοντας (να μετρήσουμε, να επαναλάβουμε κάτι στον εαυτό μας κλπ). Μπορεί να είναι μια μικρή υπενθύμιση σε ένα χώρο που ξέρουμε ότι συνήθως μας πιάνουν τα νεύρα μας (π.χ. ένα αυτοκόλλητο κολλημένο κάπου). Μπορεί να βοηθάει να φύγουμε από το χώρο μέχρι να ηρεμήσουμε.
Πρέπει να σκεφτούμε πότε συνήθως χάνουμε τον έλεγχο. Ας φροντίσουμε να κάνουμε πράγματα που μας ευχαριστούν, να μειώσουμε τις δουλειές στο σπίτι, να δουλέψουμε τις σχέσεις μας με τους ανθρώπους μας.
Τέλος ας δούμε τα παιδιά μας. Μήπως είναι αδύνατον να τα διαχειριστούμε όταν είναι νυσταγμένα, πεινασμένα, εκτός προγράμματος; Ας μην ξεπερνάμε τα όριά τους για να μη ξεπερνάνε κι αυτά τα δικά μας. Ας θέσουμε όρια στη συμπεριφορά τους με συνέπειες και όχι με απειλές που δε γίνονται ποτέ πραγματικότητα.
Αφού καταλάβουμε τι μας βγάζει εκτός ελέγχου μπορούμε στα μεγαλύτερα παιδιά να εξηγήσουμε πως νιώθουμε και ότι είναι λάθος μας. Τα μικρότερα παιδιά μπορούμε να τα πάρουμε αγκαλίτσα, να τους τραγουδήσουμε, να τους μιλήσουμε με τρυφερή φωνή.
Πρόκειται για μια διαρκή μάχη μέσα μας. Από τη μια λατρεύουμε τα παιδιά μας και από την άλλη αδυνατούμε να αντεπεξέλθουμε στη σκληρή καθημερινότητα. Στο χέρι μας είναι να υπερτερήσει η αγάπη και η τρυφερότητα έναντι του αρνητισμού και της απογοήτευσης.
Γράφει η Άλκηστις Κεπαπτσόγλου, Ψυχολόγος
*Αναδημοσίευση από το εξαμηνιαίο freepress περιοδικό του ΚΘΒΕ «Πράξη» (Χειμώνας 2018 – Άνοιξη 2019 )
