Ο σπουδαίος Jean-Luke Godard είχε πει κάποτε πως ο κινηµατογράφος είναι «αλήθεια 24 φορές το δευτερόλεπτο». Το ζήτηµα της απεικόνισης του κόσµου γύρω µας και της αλήθειας του (αν µπορούµε να ισχυριστούµε ότι κάτι τέτοιο υφίσταται αντικειµενικά), έχει απασχολήσει πολλούς µελετητές της 7ης τέχνης. Ωστόσο, το ίδιο ενδιαφέρον έχει και η ικανότητα του κινηµατογράφου να µας παραπλανήσει, να µας ξεγελάσει, να µας πει ψέµατα. Αυτές είναι µερικές από τις ταινίες που «παίζουν» µε το ψέµα και την αλήθεια, µε χαρακτήρες απατεώνες, κλέφτες, γοητευτικούς, ιδιοφυείς, θύτες αλλά πολλές φορές και θύµατα στην αδειάλειπτη κινηµατογραφική µάχη µεταξύ αλήθειας και ψέµατος.
Συνήθεις ύποπτοι
Ποιος είναι ο Kaizer Soze; Είναι αληθινό πρόσωπο ή ένας αστικός θρύλος; Αυτή η ερώτηση αποτελεί την αφηγηµατική κινητήριο δύναµη των «Συνήθων υπόπτων» του πραγµατικά σπουδαίου κινηµατογραφικού ντεµπούτο του Bryan Singer. Γύρω απ’ αυτό το ερώτηµα (αλλά και πολλά ακόµα) στήνεται ένα γαϊτανάκι αντιπαράθεσης ανάµεσα στον κινητικά ανάπηρο Kevin Spacey και τον αστυνοµικό που έχει αναλάβει να εξιχνιάσει την υπόθεση. Η αλήθεια µπλέκεται µε το ψέµα, ο –αστικός- µύθος µε την πραγµατικότητα και το διανοητικό µπρα-ντε-φέρ των δύο ανδρών οδηγεί σε ένα από τα διασηµότερα plot twists στην ιστορία του κινηµατογράφου, το οποίο αποδοµεί την αφήγηση που έχει προηγηθεί µε έναν συναρπαστικό τρόπο. Η σπουδαιότερη –ίσως- κινηµατογραφική ερµηνεία του Kevin Spacey παίζει µε την αλήθεια, το ψέµα και όλα όσα βρίσκονται στο ενδιάµεσο, σε µια συγκλονιστική ιστορία που ανατρέπει όσα πιστεύαµε µέχρι εκείνη τη στιγµή, µε τον πλέον εκκωφαντικό κινηµατογραφικά τρόπο.
Πιάσε µε αν µπορείς
O Frank Abagnale είναι µόλις 19 χρονών. Έχει προλάβει ήδη να πλαστογραφήσει και να εισπράξει επιταγές αξίας εκατοµµυρίων δολαρίων, ποζάροντας, µεταξύ άλλων, ως γιατρός, δικηγόρος και πιλότος. Ένας γοητευτικός απατεώνας-gentleman που µπαίνει στο στόχαστρο ενός δυναµικού πράκτορα του FBI ( τον υποδύεται ο αγαπηµένος Tom Hanks), ο οποίος βάζει σκοπό της καριέρας του να τον οδηγήσει στη δικαιοσύνη. Ο Leonardo Di Caprio, πραγµατικά η ιδανική επιλογή για τον πρωταγωνιστικό ρόλο, καταφέρνει να αποδώσει όλες τις εκφάνσεις µιας συναρπαστικής προσωπικότητας. Βασισµένη σε αληθινά περιστατικά, η ταινία του Steven Spielberg σκιαγραφεί το πορτρέτο ενός ανθρώπου που έµαθε όχι απλά να ζει µε το ψέµα, αλλά και να το µετατρέπει για τους γύρω του σε µία πραγµατικότητα, στο επίκεντρο της οποίας πάντα βρισκόταν ο ίδιος.
Σκιές και σιωπή
Βασισµένο στο κλασικό αριστούργηµα «To kill a mockingbird» της Harper Lee, το «Σκιές και σιωπή» του Robert Mulligan, τοποθετεί στον πρωταγωνιστικό ρόλο τον Gregory Peck, να υποδύεται τον δικηγόρο ενός µαύρου άνδρα που κατηγορείται για τον βιασµό µιας λευκής κοπέλας. Ρατσισµός, φυλετικές διακρίσεις, µια κοινότητα εν βρασµώ και µια πολύκροτη δίκη, µε µια κοινή γνώµη που ψάχνει απλά, εν µέσω κοινωνικής και οικονοµικής κρίσης, ένα εξιλαστήριο θύµα. Η αλήθεια και το ψέµα ως κοινωνικές κατασκευές, σε ένα αριστούργηµα σασπένς και δραµατουργικής οικονοµίας, που θέτει το δύσκολο και δύσβατο ιδανικό της αλήθειας απέναντι στο µίσος και τις προκαταλήψεις.
Rashomon
Ένας σαµουράι βρίσκεται δολοφονηµένος, ενώ η γυναίκα του πέφτει θύµα βιασµού, πιθανόν από τον ίδιο δράστη. Το τι ακριβώς συνέβη δεν το γνωρίζει κανείς και το ζήτηµα είναι, ότι δεν πρόκειται και να το µάθει ποτέ. Ο σπουδαίος Akira Kurosawa βάζει τέσσερις διαφορετικούς αφηγητές, έναν κλέφτη, τη γυναίκα του σαµουράι, το φάντασµα του και έναν ξυλουργό, να αφηγηθούν τέσσερις διαφορετικές εκδοχές της ίδιας ιστορίας, µε µικρότερες η µεγαλύτερες διαφορές µεταξύ τους. Ο σπουδαίος Ιάπωνας δηµιουργός εισάγει το αφηγηµατικό τέχνασµα του αναξιόπιστου αφηγητή και πλέκει ένα αφηγηµατικό υφαντό, όπου η αλήθεια και το ψέµα ισορροπούν άψογα, χωρίς ποτέ καµία από τις δύο έννοιες να προκρίνεται αποφασιστικά.
Το κορίτσι που εξαφανίστηκε
H γυναίκα του Nick Dunn εξαφανίζεται. Πίσω της αφήνει µια σειρά από ίχνη, τα οποία σταδιακά οδηγούν τις αρχές στην υποψία, ότι ο Nick ενδεχοµένως να βρίσκεται πίσω από την εξαφάνιση της. Ο ίδιος αρχικά ποζάρει στα ΜΜΕ ως τεθλιµµένος σύζυγος σταδιακά όµως η κοινή γνώµη στρέφεται εναντίον του και τον βάζει στο επίκεντρο της υποψίας. Ωστόσο, όπως µπορεί να φανταστεί κάποιος που έχει έρθει σε επαφή µε το έργο της σπουδαίας Gillian Flyn, στο βιβλίο της οποίας βασίζεται η ταινία, τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται. Ο σκηνοθέτης David Fincher, πλάθει ένα φαταλιστικό αριστούργηµα δουλεύοντας πάνω στην στέρεη βάση της πρωτότυπης ιστορίας, ισορροπώντας την αλήθεια µε το ψέµα, και σατιρίζοντας ανελέητα τον κανιβαλισµό και την επί τόπου κατασκευή της αλήθειας από τα media. Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, οι Ben Affleck και Rozamund Pike, συνθέτουν ένα µοιραίο όσο και µυστηριώδες ζευγάρι, που κινείται ανάµεσα στην αγάπη και το µίσος, µε µια ακραία βία έτοιµη να ξεσπάσει ανά πάσα στιγµή.
F is For Fake
Καµία λίστα για το ψέµα στον κινηµατογράφο δεν θα µπορούσε να είναι πλήρης χωρίς το σπουδαίο ντοκιµαντέρ του Orson Wells, που έµελλε να αποτελέσει και το κύκνειο άσµα του. Το project ξεκίνησε όταν ο Wells αποφάσισε να γυρίσει ένα ντοκιµαντέρ για τη ζωή του Elmyr de Hory, ενός ταλαντούχου απατεώνα που αντέγραφε το στυλ µεγάλων ζωγράφων, φτιάχνοντας πιστές αντιγραφές διάσηµων πινάκων τις οποίες παρουσίαζε ως αυθεντικές -κάτι που του απέφερε πολλά εκατοµµύρια. Ωστόσο, στην πορεία ο Wells αποφάσισε να αλλάξει εντελώς την στόχευση του και να χρησιµοποιήσει την ιστορία του de Hory ως σηµείο αφετηρίας για να στήσει µια εξόχως πολυεπίπεδη όσο και ιδιοφυή σπουδή πάνω στο ψέµα. Για να θέσει ως ερώτηµα, ποιο είναι το νόηµα να αναζητούµε την αλήθεια σε ένα µέσο που στηρίζεται, και θα στηρίζεται για πάντα, στην παραπλάνηση, υψώνοντας έναν παραµορφωτικό καθρέπτη απέναντι στο κοινό, και προβάλλοντας τη δική του εκδοχή -µιας κάποιας- αλήθειας.
Γράφει ο Κωνσταντίνος Καντόγλου
*Αναδημοσίευση απο το εξαμηνιαίο freepress περιοδικό του ΚΘΒΕ «ΠΡΑΞΗ» (Χειμώνας-Άνοιξη 2020)
