O πολυβραβευμένος έλληνας animator Ιορδάνης Ανανιάδης παρέδωσε masterclass, τη Δευτέρα 5 Νοεμβρίου, στην αίθουσα Παύλος Ζάννας, με αφορμή το αφιέρωμα στο συνολικό έργο του, που παρουσιάζει το 59ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Καλωσορίζοντας τον πρωτοπόρο δημιουργό, ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Φεστιβάλ Γιώργος Αρβανίτης, τόνισε ότι τον θαυμάζει εδώ και δεκαετίες, απ’ όταν ακόμη το animation δεν είχε πολλούς εκπροσώπους στην Ελλάδα. Έκανε λόγο για την περιορισμένη προβολή που είχε για χρόνια το animation στη χώρα μας και σημείωσε πως δεν έχει λάβει την αναγνώριση που του αναλογεί. Ο Ιορδάνης Ανανιάδης ευχαρίστησε το κοινό που παρευρέθηκε στο masterclass, καθώς και τον πρόεδρο του Φεστιβάλ για τα θερμά του λόγια, και αναφέρθηκε στο πρώτο σκίρτημα που ένιωσε ως παιδί για τον κόσμο του animation. «Την εποχή που τα παιδιά μάθαιναν την αλφαβήτα, εγώ σκάρωνα καρικατούρες στα τετράδιά μου. Φυσικά, το γεγονός ότι προέρχομαι από μια οικογένεια που είχε στενούς δεσμούς με τον κινηματογράφο έπαιξε, επίσης, σημαντικό ρόλο. Τα πρώτα κινούμενα σχέδια που είδα -Μίκι Μάους στη μεγάλη οθόνη- με σημάδεψαν ανεξίτηλα και με διαμόρφωσαν ως καλλιτέχνη», πρόσθεσε χαρακτηριστικά.
Ο δημιουργός παρουσίασε με συνοπτικό τρόπο τους βασικούς άξονες στην τεχνική του, ενώ μίλησε τόσο για την καλλιτεχνική αξία των ταινιών animation όσο και για τον κομβικό τους ρόλο στα live action φιλμ. «Η σχέση μεταξύ των ειδικών εφέ και του animation είναι καθοριστικής σημασίας. Επί της ουσίας, πίσω από τα περισσότερα ειδικά εφέ που βλέπουμε στο σινεμά, βρίσκονται animators. Οτιδήποτε λειτουργεί με τη λογική καρέ-προς-καρέ υπάγεται στη γενική κατηγορία του κινουμένου σχεδίου», διευκρίνισε σχετικά. Αναφορικά με την καθοριστική λειτουργία του storyboard, σημείωσε: «Το storyboard είναι μια μορφή οπτικοποιημένης γραφής, είναι η οπτική αποτύπωση του κινηματογραφικού σεναρίου. Κατά τη γνώμη μου, η εκ των προτέρων απόπειρα οπτικοποίησης του σεναρίου συνιστά θεμέλιο λίθο των πρώτων σταδίων μιας κινηματογραφικής παραγωγής. Δυστυχώς, στον σύγχρονο κινηματογράφο και ειδικά στη χώρα μας, η οπτικοποίηση του σεναρίου ξεκινά να παίρνει σάρκα και οστά χωρίς καμία προεργασία». Υπογράμμισε ότι το storyboard είναι το εργαλείο προκειμένου να αποτυπωθεί η συναισθηματική εξέλιξη των χαρακτήρων, λειτουργώντας υποβοηθητικά για όλα τα επιμέρους στοιχεία μιας ταινίας: «Μάλιστα, στις πιο προηγμένες κινηματογραφικές βιομηχανίες, αλλά και στον χώρο της διαφήμισης, πολλές φορές το storyboard αγγίζει την τελειότητα, σχεδόν αποκτώντας χροιά αυτόνομου έργου τέχνης». Σ αυτό το σημείο έκανε μνεία στον θρυλικό σκηνοθέτη Σεργκέι Αϊζενστάιν, ο οποίος ζωγράφιζε αμέτρητες παραλλαγές από τα πρόσωπα των βασικών χαρακτήρων κάθε του ταινίας, προτού ξεκινήσει τα γυρίσματα, χρησιμοποιώντας ένα πρώιμο storyboard, στο οποίο είχε αποδώσει τον χαρακτηρισμό “οπτική γραμματική”.
Στη συνέχεια, ο κ. Ανανιάδης εξήγησε στο κοινό σε τι ακριβώς συνίσταται αυτό που οι animators αποκαλούν layout, καθώς και τον καίριο ρόλο που επιτελεί αυτό το στάδιο στη διαδικασία σχεδιασμού μιας animation ταινίας. «To layout είναι αυτό που διαμορφώνει τον χώρο στον οποίο θα τοποθετηθούν αργότερα οι χαρακτήρες. Πολύ συχνά, ένα μεγάλο ποσοστό του layout δεν αποτυπώνεται στην οθόνη, αλλά λειτουργεί ως βάση για το τελικό φόντο στο οποίο θα εμφανίζονται οι χαρακτήρες. Μια πρόδρομη μορφή αυτού που ονομάζουμε σήμερα layout συναντάται στην Αναγέννηση, στα πρόχειρα σκίτσα όλων των μεγάλων ζωγράφων -παρεμπιπτόντως, είμαι βέβαιος ότι αν ζούσε σήμερα ο Ντα Βίντσι θα είχε στραφεί στο animation. Για να συνειδητοποιήσετε τη σημασία των όσων σας αναφέρω για το storyboard και το layout, αναλογιστείτε πως σε κάθε ακριβή animation παραγωγή, τουλάχιστον το ένα τρίτο του προϋπολογισμού διοχετεύεται σε αυτά τα προπαρασκευαστικά στάδια», ανέφερε σχετικά.
Αμέσως μετά, ο δημιουργός μίλησε στο κοινό για την καινούργια του ταινία, με τίτλο Η δύναμη δια της χαράς, διάρκειας 15 λεπτών, η οποία υπήρχε στο μυαλό του ως βασική σύλληψη και ιδέα ήδη από το 1974. «Η ιστορία εκτυλίσσεται σε ένα περιβάλλον ολοκληρωτισμού, σε μια δικτατορία, και ο κεντρικός χαρακτήρας ονόματι Αιμίλιος Κράτσνικ είναι ο μόνος που προβάλλει αντίσταση, πράττοντας συνεχώς κάτι ολότελα διαφορετικό σε σχέση με την αναμενόμενη και αγελαία συμπεριφορά. Για παράδειγμα, κυκλοφορεί με μαγιό εν μέσω παγωνιάς, ενώ φορά παλτό σε καιρό καύσωνα, ορθώνοντας συνεχώς ανάστημα στους σφετεριστές της Δημοκρατίας», είπε, συνοψίζοντας την πλοκή της ταινίας. Ακολούθως, ο Ιορδάνης Ανανιάδης έδειξε στο κοινό μια σειρά από ζωγραφισμένες φιγούρες του κεντρικού χαρακτήρα, δίνοντας έμφαση στο γεγονός ότι απαιτούνται πάρα πολλά ενδιάμεσα στάδια σχεδιασμού μέχρι να αποτυπωθεί στο χαρτί -και εν τέλει στην οθόνη- η κίνηση του κάθε χαρακτήρα.
Σε εκείνο το σημείο, πήρε εκ νέου τον λόγο ο κ. Γιώργος Αρβανίτης, ο οποίος μετέφερε ορισμένες προσωπικές του εμπειρίες στο κοινό, εξιστορώντας το πόσο βοηθητικό είχε υπάρξει το storyboard όταν είχε εργαστεί στις ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου Μέρες του ’36 και Το μετέωρο βήμα του πελαργού, καθώς του προσέφερε ένα πλαίσιο αναφοράς σε σχέση με τους χαρακτήρες και τα σκηνικά της ταινίας. «Με λύπη μου διαπιστώνω ότι στοιχεία όπως το storyboard τείνουν να εκλείψουν από το σύγχρονο σινεμά. Πολύ φοβάμαι ότι η συγκλονιστική πρόοδος της τεχνολογίας έχει καταλήξει να βλάψει τον κινηματογράφο και να εκμηδενίσει τη σκέψη και τη δημιουργική διαδικασία», προσέθεσε χαρακτηριστικά.
Στο τελευταίο σκέλος του masterclass, ο Ιορδάνης Ανανιάδης συνομίλησε με το κοινό. Σε ερώτηση για την εμπειρία που πρέπει να έχει ένας animator πάνω στο σχέδιο, απάντησε: «Ο σκηνοθέτης οφείλει να έχει μια εξοικείωση με το σχέδιο ως έννοια και ως διαδικασία, ούτως ώστε να είναι σε θέση να αξιολογεί και να συμπληρώνει το υλικό του. Φανταστείτε, πάντως, πως σε κάθε ταινία animation απασχολούνται περίπου 20 διαφορετικές ειδικότητες σχεδιαστών, ο καθένας εκ των οποίων είναι επιφορτισμένος με ειδικά καθήκοντα. Το βασικότερο όλων είναι να μην προσπαθεί η animation ταινία να αντιγράψει τη φύση, να μην προσπαθεί να αναπαραστήσει δηλαδή κατά γράμμα τις κινήσεις και τις ενέργειες των αληθινών ηθοποιών. Όχι απλώς επειδή είναι αδύνατον να αντιγράψει κανείς τη φύση και τη ζωή, αλλά επειδή κατ’ αυτόν τον τρόπο η animation ταινία θα καταλήξει να δείχνει ψεύτικη και τεχνητή, θα καταλήξει να απομακρυνθεί από το δικό της αυτόνομο σύμπαν».
Απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με τις επιρροές του, ο Ιορδάνης Ανανιάδης δήλωσε αμετανόητος λάτρης του κλασικού κινουμένου σχεδίου, το οποίο τον επηρέασε και τον διαμόρφωσε ως καλλιτέχνη. «Μεγάλωσα με τις ταινίες του Ουόλτ Ντίσνεϊ, θυμάμαι μάλιστα ότι είχα δει τρεις φορές τον Πίτερ Παν, ως παιδάκι, στον κινηματογράφο Παλλάς, εδώ στη Θεσσαλονίκη, και με έψαχναν οι γονείς μου. Οφείλω, επίσης, να πω ότι είμαι τρομερά διστακτικός απέναντι στο 3D animation, το οποίο προσφέρει μεν πολλές δυνατότητες, αλλά οδηγεί πολλούς σκηνοθέτες στη ψευδαίσθηση ότι μπορούν να πετύχουν το οτιδήποτε μόνο με τη χρήση του υπολογιστή, χωρίς να εμβαθύνουν στην ουσία και τα καταστατικά στοιχεία του animation”, επεσήμανε. Κλείνοντας, ανέφερε πως η νέα του ταινία έχει ολοκληρωθεί σε ποσοστό 70%, με το υπόλοιπο 30% να περιλαμβάνει τον τρόπο με τον οποίο τα λόγια των ηθοποιών θα ενσωματωθούν στο σκίτσο, καθώς την τελική διαδικασία βαψίματος των ζωγραφισμένων καρέ. Αμέσως μετά την ολοκλήρωση του masterclass, το κοινό είχε τη δυνατότητα να ξεφυλλίσει άλμπουμ με τα storyboards από παλαιότερες ταινίες του έλληνα δημιουργού.
