Αρχαίοι μύθοι, σύγχρονοι προβληματισμοί, προσωπικά βιώματα και καλλιτεχνική έμπνευση – στη δεύτερη ατομική της έκθεση στη Θεσσαλονίκη, η Αριάδνη Βιτάσταλη μεταφράζει στο χαρτί όλα όσα τη γοητεύουν μέσα από τη νέα της σειρά έργων “Παρενθέσεις και Μύθοι”. Με μία διακεκριμένη διεθνή πορεία στον χώρο της τέχνης, η εικαστικός επιστρέφει στην πόλη της και μας προσκαλεί στην Donopoulos International Fine Arts για να βιώσουμε όλοι μαζί την εμπειρία της δυναμικής και πολυδιάστατης δημιουργικής της γλώσσας.
Πείτε μας λίγα λόγια για τη νέα ατομική σας έκθεση. Ποια είναι η κύρια θεματική της και πώς αποφασίσατε να την προσεγγίσετε;
Η κύρια θεματική της έκθεσης είναι ένας αρχαίος ρωμαϊκός μύθος, ο οποίος αποτελεί αντιδάνειο αρχαιοελληνικού μύθου, ο μύθος του έρωτα και της ψυχής. Ο τρόπος που προσεγγίζω αυτή τη θεματική δεν έχει να κάνει με την αναπαράσταση του μύθου, αλλά με την επιλογή κάποιων στοιχείων του μύθου που νιώθω ότι με αφορούν, που νιώθω ότι ανταποκρίνονται σε αισθήματα και ιδέες που συνομιλούν με εμένα και που επιλεγώ για να αναδείξω δικές μου ιδέες, δικά μου βιώματα, δικά μου ερωτήματα. Η έκθεση χωρίζεται σε πέντε ενότητες, εξού και ο τίτλος “Παρενθέσεις και Μύθοι”. Οι τρεις κεντρικές ενότητες αναφέρονται κάπως πιο συγκεκριμένα στον μύθο – στον μύθο του έρωτα και της ψυχής – και η πρώτη και η τελευταία ενότητα, τις οποίες ονομάζω παρενθέσεις, αναφέρονται σε μια πιο αφηρημένη διάσταση του κυρίως θέματος, αλλά εκφράζονται με πολύ πιο αφαιρετικό τρόπο. Η πρώτη ενότητα, η πρώτη παρένθεση, οι γραμμές ή Lines όπως το αποκαλώ εγώ, δημιουργεί έναν χώρο που προοιωνίζει όχι μόνο τη ζωγραφική που πρόκειται να επακολουθήσει, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο πρόκειται να επακολουθήσει, με τη γραμμή και με το χρώμα, αλλά κυρίως με τη γραμμή. Οι τρεις μεσαίες ενότητες, η Ψυχή, ο Έρωτας, κι ο Έρωτας και η Ψυχή, δεν αναπαριστούν αλλά αναφέρονται στον μύθο, επιλέγουν να ασχοληθούν με τη σωματικότητα, τον ερωτισμό, τη σεξουαλικότητα, σε ένα πιο αφαιρετικό context σε σχέση με τον μύθο. Έχουν ως αφετηρία τον μύθο, και επανεξετάζουν την ανθρώπινη σεξουαλικότητα, τη συνθήκη του έρωτα, και τον ατομικό τρόπο με τον οποίο αυτός εκφράζεται. Το τελευταίο κεφάλαιο έχει μία πιο αφηγηματική αλλά συγχρόνως και πιο αφηρημένη διάσταση, γιατί αναπαριστά λουλούδια τα οποία είναι η απόρροια και κορύφωση του μύθου που λέει ότι όταν αυτοί οι δύο – ο Έρωτας και η Ψυχή – που μπορεί να είναι δύο άντρες, δύο γυναίκες, δεν έχει σημασία για μένα αν είναι ο έρωτας και η ψυχή ως ζευγάρι ετεροφυλόφιλο – αυτοί οι δύο λοιπόν, όταν ενώνονται τελικά, μέσα από όλα όσα συμβαίνουν στο μύθο και καταλήγουν να ενωθούν παντοτινά, η Ψυχή αιμορραγεί κι από το αίμα που πέφτει στη γη δημιουργείται ένα λουλούδι. Δημιουργούν δηλαδή μαζί τον κόσμο. Αυτό το λουλούδι είναι το αποτέλεσμα της ένωσής τους – κάνω λοιπόν μια αναφορά στην αγάπη, την ερωτική αγάπη, και στη δημιουργία μέσα από την αγάπη. Με ενδιαφέρει πάρα πολύ η δημιουργία μέσα από τον έρωτα και την αγάπη, καθώς θεωρώ ότι είναι ο κύριος και βασικός τρόπος που δίνει στον άνθρωπο τη δύναμη να δημιουργεί – πέρα από την επιβίωση, σε υψηλότερα επίπεδα από την επιβίωση. Κι έτσι, λοιπόν, η τελευταία ενότητα τελειώνει, δίνοντας στον θεατή ένα πολύ αφηρημένο σύνολο έργων που όμως σχετίζεται με την πραγματικότητά του μύθου.
Σε αυτή τη συλλογή υπάρχει έντονα το στοιχείο του μύθου, τόσο του αρχαιοελληνικού, όσο και του ρωμαϊκού. Τι είναι αυτό που σας γοητεύει στους μύθους και πώς σας προσφέρουν έμπνευση για την καλλιτεχνική σας δημιουργία;
Αυτό που έχω να πω είναι πως, από πολύ μικρό παιδάκι, οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι με γαλούχησαν και με γοήτευσαν, καθώς πρόκειται για τα παραμύθια που μου διηγούνταν στο σπίτι όσο μεγάλωνα. Θεωρώ πως δεν είμαι η μόνη Ελληνίδα που έχει τέτοια σχέση με τον μύθο. Αργότερα, φυσικά, και στο σχολείο είχαμε επαφή με τον μύθο, όπως και με άλλους τρόπους μέσα στην καθημερινότητά μας. Πέρα από αυτό, οι αναπαραστάσεις της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας και άλλων μύθων μέσα από την τέχνη ήταν αυτό που με άγγιξε και συνεχίζει να με αγγίζει, όπως στην αρχαία ελληνική κλασική τέχνη. Το ίδιο ισχύει και για την έκφραση της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας αργότερα μέσα από την Αναγέννηση – είναι γνωστό πως στην ιστορία της τέχνης, ο μύθος έχει δοθεί, έχει εκφραστεί και έχει χρησιμοποιηθεί από πάμπολλους καλλιτέχνες. Και βέβαια πάντα με ενδιέφεραν οι μύθοι ως πυρήνας αφήγησης στα πλαίσια και άλλων θρησκειών, όχι μόνο του αρχαιοελληνικού αλλά και άλλων φιλοσοφιών, όπως του νεοπλατωνισμού π.χ. που έπαιξε ρόλο στην Αναγέννηση. Όμως, με γοήτευαν και οι μύθοι που βρίσκονται στον πυρήνα θρησκειών προϊστορικών, ιθαγενών, άλλων ηπείρων – όχι μόνο της ευρωπαϊκής – με την έννοια ότι αντιμετωπίζω τους μύθους σαν μία χαρτογράφηση. Πλέον βέβαια είναι χαρτογραφημένοι, αλλά τότε ήταν μη καταγεγραμμένοι, καθώς αποτελούσαν την προφορική κυρίως βιβλιοθήκη του παγκόσμιου ανθρώπινου ασυνείδητου. Και πιστεύω ότι οι μύθοι διαφόρων χωρών, γεωγραφικών πλατών και μηκών, επικοινωνούν και έχουν κοινά στοιχεία όπως δάνεια και αντιδάνεια μεταξύ τους. Με αυτή την έννοια, θεωρώ ότι κάποιοι μύθοι – ανάλογα με το ποιοι είμαστε και ποιος είναι ο καθένας από εμάς – μπορεί να μας αγγίζουν περισσότερο ή λιγότερο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, εδώ και κάποια χρόνια, στον πυρήνα της δουλειάς μου τοποθετώ ή μάλλον εμπνέομαι και ξεκινώ με αφετηρία μύθους που έχουν να κάνουν κυρίως με τη γυναικεία σεξουαλικότητα, αν και συχνά το αποτέλεσμα καταλήγει να είναι πιο αφηρημένο χωρίς να έχει σημασία το φύλο. Όμως, σε αυτή τη φάση, με ενδιαφέρουν οι μύθοι που σχετίζονται με τη γυναικεία χειραφέτηση, τον τρόπο με τον οποίο καταγραφόταν η σεξουαλικότητα, αλλά και τη σχέση της γυναίκας με το ερωτικό στοιχείο, με τον άντρα ίσως, ή με μια άλλη γυναίκα, πάντα μέσα από τους μύθους στην αρχαιότητα: πώς άλλαξε η ματιά μας μέσα στους αιώνες της ιστορίας και της ιστορίας της τέχνης, πώς αντικρούουμε αυτούς του μύθους τώρα, τι εκφράζουν και τι ερωτήσεις θέτουν αυτοί οι μύθοι στο σήμερα.
Πού τοποθετείται η προσωπική σας ιστορία κατά τη δημιουργική σας διαδικασία;
Σχεδόν πάντα η δουλειά μου είναι αυτοβιογραφική. Γι’ αυτό και τα θέματα που χρησιμοποιώ σχετίζονται με μια γυναικεία ματιά και ειδικότερα με το θέμα του σεξ και του έρωτα. Πιστεύω ότι είναι κάτι που αφορά άμεσα όχι μόνο έμενα, αλλά όλες τις γυναίκες. Είναι κάτι το οποίο διερευνώ και αυτή η διερεύνηση συνεχίζεται μέσα από την πράξη του σχεδίου. Θα τη χαρακτήριζα, δηλαδή, ως μία προσωπική ψυχοθεραπεία, μία καταγραφή συναισθημάτων προσωπικών και εσωτερικών, η οποία πάντα διοχετεύεται στο έργο το οποίο φτιάχνω. Δεν υπάρχει περίπτωση να δημιουργήσω κάτι που να μη πηγάζει μέσα από προσωπικά μου αισθήματα, τις διαθέσεις και τις δυναμικές, οι οποίες σχετίζονται άμεσα με την καθημερινότητα και τη ζωή.
Πώς συνομιλούν τα έργα σας με όσα συμβαίνουν γύρω μας; Αλληλεπιδρά η τέχνη σας με τις αλλαγές της κοινωνίας;
Εμένα αυτή είναι η πρόθεση μου, να συνομιλούν τα έργα μου με όσα συμβαίνουν γύρω μου και πώς αλλιώς θα γινόταν, εφόσον είμαι ένας άνθρωπος που τοποθετείται και δρα στη σύγχρονη κοινωνία. Θεωρώ ότι, παρόλο που στρέφω το πρόσωπό μου στο παρελθόν, αυτό χρησιμοποιείται μόνο ως αφετηρία, αφού οτιδήποτε κάνω αφορά στο εδώ και το τώρα. Πιο συγκεκριμένα, για το θέμα της γυναικείας σεξουαλικότητας, ενώ υπήρξε μια σεξουαλική επανάσταση από τη γενιά των μητέρων μας κατά τη δεκαετία του ‘60 και του ‘70, εγώ αυτό που βίωσα ως Ελληνίδα βέβαια και ως Θεσσαλονικιά – όχι μόνο από τη δική μου οικογένεια αλλά ερχόμενη σε επαφή με πάρα πολλά κορίτσια, γυναίκες και μητέρες – είναι ότι υπήρχε μία αμφιθυμία σε ό,τι αφορά τις προθέσεις και την αυτοδιάθεση των γυναικών εκείνη την εποχή. Δεν ήταν ξεκάθαρο πόσο πολύ απελευθερώθηκαν, και δεν νομίζω ότι ήταν ξεκάθαρο πού ακριβώς κυμαινόταν το ερωτικό στοιχείο ή με ποιον τρόπο εκφραζόταν. Συνεπώς, δεν νομίζω ότι απελευθερώθηκαν πραγματικά. Πιο πολύ, πιστεύω πως αυτό ξεκίνησε από τη δική μου γενιά, από τη γενιά δηλαδή της μεταπολίτευσης και μετά, και ίσως να κορυφώνεται στη σημερινή εποχή, διότι είναι πια ξεκάθαρο πως η γυναίκα αναλαμβάνει η ίδια τον ρόλο να εκφράσει την ερωτική της επιθυμία, τις ερωτικές της προσλαμβάνουσες και τις ερωτικές της προθέσεις. Σε αυτήν ακριβώς την κοινωνία ζω, είμαι μέρος αυτής της κοινωνίας κι αυτού του γίγνεσθαι και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο κάνω και τα έργα που κάνω. Και θεωρώ ότι τα έργα μου αναφέρονται σε αυτό που γίνεται αυτή τη στιγμή: στη γυναίκα που διεκδικεί να εδραιώσει τη σχέση με το φύλο της και τη σχέση με τον εαυτό της. Η σεξουαλικότητα, ο ερωτισμός είναι μόνο ένα όχημα για να το εδραιώσει αυτό, όπως και για μένα ο μύθος είναι ένα όχημα για εκφράσω αυτές τις απορίες, τις ερωτήσεις και τις απόψεις.
Έχετε παρουσιάσει τους πίνακές σας σε μερικές από τις μεγαλύτερες καλλιτεχνικές μητροπόλεις παγκοσμίως. Τι κρατάτε από την εμπειρία των εκθέσεων του εξωτερικού;
Θεωρώ ότι ερχόμενη σε επαφή με το εξωτερικό, βγαίνοντας εκτός συνόρων, και συμμετέχοντας σε μεγάλες διοργανώσεις, απέκτησα μια πιο σφαιρική εικόνα για το τι γίνεται στην παγκόσμια αγορά της τέχνης. Επίσης, πιστεύω ότι με βοήθησε να καταλάβω τι απαιτείται για να γίνει κανείς επαγγελματίας σε αυτόν τον χώρο, με την αυστηρή έννοια, και θα έλεγα ότι είναι μια πρόκληση η οποία σε βάζει σε μια διαδικασία να παράγεις περισσότερο, να ανεβάζεις την ποιότητά σου, να είσαι πολύ πιο αυστηρά επαγγελματίας σε ό,τι αφορά τις επαφές σου και να έχεις φυσικά μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για το τι συμβαίνει στην τέχνη του σήμερα. Όλη αυτή η εμπειρία με ώθησε να αναπτύξω την προσωπική μου φωνή και να αντιληφθώ τη σημασία της μοναδικότητας της καλλιτεχνικής έκφρασης. Το μόνο που μπορώ να πω είναι πως είμαι πάρα πολύ χαρούμενη από τις επαφές μου με τον χώρο της παγκόσμιας τέχνης και είναι κάτι που σίγουρα με ενεργοποιεί και μου δίνει πολύ διάθεση να προχωρήσω στη δημιουργία. Επίσης θα έπρεπε εδώ να αναφέρω ότι, σε αυτή μου την εξέλιξη, σημαντικό ρόλο έχει παίξει ο γκαλερίστας μου, ο Αλέξανδρος Ντονόπουλος, με τον οποίο αισθάνομαι ότι μαζί, χέρι χέρι, φύγαμε από τη Θεσσαλονίκη και βαδίσαμε σε παραέξω μονοπάτια. Είμαι πραγματικά πολύ ευγνώμων για αυτή τη συνεργασία και τον ευχαριστώ πολύ.
Μένετε μόνιμα στη Θεσσαλονίκη και την επιλέγετε ξανά για να παρουσιάσετε τη δουλειά σας. Πώς θα περιγράφατε τη σχέση σας με την πόλη;
Αυτή είναι μια πολύ δύσκολη ερώτηση με ακόμα πιο δύσκολη απάντηση. Πάρα πολλές φορές έχω σκεφτεί ότι η πόλη μας είναι η μάνα μας, αντικατοπτρίζει δηλαδή σε μεγάλο βαθμό, όχι τόσο τη σχέση μας με την οικογένεια αλλά κυρίως με τη μητέρα. Γιατί η πόλη μας αναθρέφει με έναν τρόπο που μοιάζει με ομφάλιο λώρο, υπάρχει δηλαδή μια σύνδεση που δε μπορείς να την διακόψεις, ακόμα κι αν κοπεί με ένα ψαλίδι. Οπότε θα έλεγα ότι η σχέση μου με τη Θεσσαλονίκη είναι πολύπλοκη. Έχει να κάνει με πολλή αγάπη, με λατρεία αλλά και με δυσαρέσκεια, έχει να κάνει με χαρά, με πολλές χαρές, με όνειρα, με ελπίδες αλλά και με απογοήτευση, όπως και με μια συχνή μελαγχολία για τη δυναμική αυτής της πόλης και για το τι θα μπορούσε να είναι. Κι αυτό το λέω από μία τελείως προσωπική ματιά, σαν αυτό που αισθάνομαι για μια μητέρα, τη δική μου μητέρα. Πολλή αγάπη λοιπόν, και αρκετή μελαγχολία μαζί μ’ αυτή την αγάπη. Είναι πολύπλοκο. Με μελαγχολεί για όλα αυτά που υποσχέθηκε και δεν μπόρεσε να μου δώσει.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
Αριάδνη Βιτάσταλη – “Παρενθέσεις και Μύθοι”
Πού: Donopoulos International Fine Arts – Αγ. Θεοδώρας 3, Θεσσαλονίκη
Πότε: Έως τις 12 Οκτωβρίου 2024
Συνέντευξη στη Λία Κατσανά
Leave a Reply