Δεν απαιτεί συγκεκριμένο σενάριο, ούτε κείμενο ή προκαθορισμένους χαρακτήρες, μόνο έμπνευση, φαντασία και αυθορμητισμό. Το improv theater ή ελληνιστί «αυτοσχεδιαστικό θέατρο», αποτελεί ένα ξεχωριστό είδος θεατρικής τέχνης, στη διάρκεια του οποίου μπορεί να συμβεί κυριολεκτικά οτιδήποτε. Τα τελευταία χρόνια, ολοένα και περισσότερες ομάδες improv comedy ανεβάζουν παραστάσεις σε θεατρικές σκηνές ανά την Ελλάδα, ενώ αρκετές προσφέρουν μαθήματα σε όσους ενδιαφέρονται να πειραματιστούν με το ιδιαίτερο αυτό είδος. Σε ποιους, όμως, απευθύνεται το imrpov; Τι συμβαίνει σε ένα μάθημα αυτοσχεδιασμού; Με ποιον τρόπο μπορεί έχει αντίκτυπο στην καθημερινότητά μας; Η απάντηση σε αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα κρύβεται σε μία σύντομη γνωριμία με τον μοναδικό κόσμο του improv theater.
Τι είναι το improv;
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Ο κωμικός αυτοσχεδιασμός, ή αλλιώς improv, αποτελεί μία μορφή θεατρικής τέχνης, ένα εργαλείο που συχνά χρησιμοποιείται στις δραματικές σχολές κατά τη διάρκεια των μαθημάτων υποκριτικής. Η έλλειψη κειμένου συνιστά το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του, και για το λόγο αυτό κάθε παράσταση ούτε έχει επαναληφθεί στο παρελθόν, ούτε μπορεί να παιχτεί στο μέλλον. Με τον τρόπο αυτό, σε κάθε παράσταση improv, προκύπτει μια ολοκληρωμένη ιστορία που δημιουργείται για μία και μοναδική φορά εκείνη ακριβώς την στιγμή.
Το improv διακρίνεται σε δύο είδη. Το πρώτο είναι το short form, το οποίο αποτελείται από σκηνές, συνήθως κωμικές, με χρονική διάρκεια 3 έως 5 λεπτά. Στο είδος αυτό, ο παρουσιαστής θέτει μία σειρά περιορισμών στους αυτοσχεδιαστές, και αυτοί με τη σειρά τους καλούνται να ανταπεξέλθουν στις εκάστοτε συνθήκες, συνθέτοντας έτσι ένα κωμικό αποτέλεσμα. Το δεύτερο ονομάζεται long form, μπορεί να έχει πιο δραματικά στοιχεία, δεν υπόκειται σε περιορισμούς των συνθηκών, και η διάρκειά του μπορεί να ξεπεράσει ακόμα και τα 20 λεπτά. Σε αντίθεση με το stand-up comedy ή άλλα είδη θεατρικών μονολόγων, το improv είναι κυρίως ομαδικό άθλημα, αφού η επιτυχία του εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συνεργασία και τη χημεία μεταξύ των αυτοσχεδιαστών.
Παίζοντας με ό,τι συμβαίνει
Σε ένα μάθημα αυτοσχεδιασμού, βασική προϋπόθεση αποτελεί η δημιουργία μίας θετικής ατμόσφαιρας, με έντονη διάθεση για διασκέδαση και δημιουργικότητα. Με ένα ελαφρύ ζέσταμα, οι συμμετέχοντες καταφέρνουν να τονώσουν την ενέργειά τους και να βιώσουν ενεργά τις συνθήκες του παρόντος, να εστιάσουν δηλαδή στο «εδώ και τώρα». Στη συνέχεια, δουλεύοντας ομαδικά και μένοντας ανοιχτοί σε ό,τι μπορεί να προκύψει, αφήνουν τους εαυτούς τους ελεύθερους και ξεκινά η διαδικασία του αυτοσχεδιασμού. Δύο είναι τα μυστικά συστατικά στη συνταγή του improv: η παρατήρηση και η αποδοχή. Αφενός, στρέφοντας την προσοχή τους στο παρόν, οι αυτοσχεδιαστές καταφέρνουν να παρατηρήσουν τον εαυτό τους και τους άλλους, να εμπνευστούν, να δοκιμάσουν νέες ιδέες και να παίξουν με ό,τι συμβαίνει γύρω τους. Αφετέρου, ο αυθορμητισμός και η έλλειψη κριτικής οδηγούν τους μαθητές στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου γίνονται αποδεκτές ακόμα και οι πιο σουρεαλιστικές καταστάσεις, όπως η ύπαρξη ενός μπλε κροκόδειλου στο κεφάλι τους!
Βασικές αρχές και οφέλη
Παρά τη χρήση του ως θεατρικό εργαλείο, το improv theater δεν απευθύνεται μόνο σε επαγγελματίες ηθοποιούς. Σε κάθε μάθημα αυτοσχεδιασμού, το βιωματικό παιχνίδι, η δημιουργικότητα και η συνύπαρξη των συμμετεχόντων προσφέρουν στον καθένα μία ιδανική ευκαιρία για αυτοπαρατήρηση, προσωπική ενδοσκόπηση και περαιτέρω αυτογνωσία. Γίνεται μία προσπάθεια να ξεφύγουν από το διαχωρισμό μεταξύ σωστού και λάθους, να βγουν έξω από τυπολογίες, κρίσεις και προσδοκίες, να σκεφτούν “outside the box” και να εμπλακούν ενεργά με τις συνθήκες του παρόντος.
Μια από τις βασικότερες αρχές του improv συνιστά η άνευ όρων αποδοχή, και κυρίως η αποδοχή της αποτυχίας. Σε αντίθεση με την πλειοψηφία των καταστάσεων της καθημερινότητας, όπου η αποτυχία είναι κατακριτέα, στα μαθήματα αυτοσχεδιασμού γίνεται αντιληπτή ως άλλη μία συνθήκη πάνω στην οποία μπορούμε να διασκεδάσουμε και να χτίσουμε κάτι νέο. Η αποδοχή της αποτυχίας βοηθά τους μαθητές να μην την φοβούνται, ενώ τους παρακινεί να βγουν προσωρινά από το comfort zone τους, να δοκιμάσουν νέες καταστάσεις και να παραδώσουν τον έλεγχο, υιοθετώντας έτσι μοτίβα συμπεριφοράς που αναπτύσσουν την ευελιξία τους.
Μαζί με την αποδοχή, το improv theater ωθεί τους συμμετέχοντες να ζήσουν τη στιγμή, να πάρουν ρίσκα χωρίς τον φόβο της αποτυχίας και να μη διστάσουν για τις επιλογές τους. Καλλιεργεί τον αυθορμητισμό, ενεργοποιεί τα νοητικά αντανακλαστικά και εξοικειώνει τους αυτοσχεδιαστές με τη φωνή και το σώμα τους. Χωρίς δίχτυ ασφαλείας και έτοιμες λύσεις, τους μαθαίνει να αντιμετωπίζουν τους φόβους τους και να δρουν περισσότερο χωρίς να υπεραναλύουν τα δεδομένα, ενώ συγχρόνως βοηθά στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης, της ομαδικής συνεργασίας και της εμπιστοσύνης.
Συνεπώς, η επαφή με τον κόσμο του improv μας προσφέρει την ευκαιρία να διευρύνουμε τα όριά μας, να εξελιχθούμε σε προσωπικό επίπεδο και να πειραματιστούμε με την εφαρμογή των αρχών του αυτοσχεδιασμού στη συχνά κουραστική καθημερινότητα. Κι όλα αυτά χάρη σε ένα μίγμα διασκέδασης, αυθορμητισμού και – χωρίς αμφιβολία – άφθονου γέλιου…
*Ευχαριστούμε για τις πληροφορίες τον κ. Κωνσταντίνο Κιντή, εκπαιδευτής στη σχολή improv comedy “Ya Impro”
Γράφει η Λία Κατσανά
